Acem Tahtında 50 Yıl: Nasıreddin Şah Kaçar’ın İktidar Sırları

Authors : Özcan Aslan

Pages : 155-167

Doi:10.30913/alinterisosbil.1393208

View : 83 | Download : 71

Publication Date : 2023-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :19. asır İran tarihi bir fecaatler devridir. Sosyo-politikten ekonomiye kadar her alanda bir keşmekeş olarak kendini gösteren bu trajik vaziyet, İran toplumunun her yönü ile kayıp bir yüzyılıdır denilebilir. 18. yüzyıl teorik bilgi birikimi 19. yüzyılda sanayi devrimine dönüştüğünde başta Avrupalılar olmak üzere birçok millet bu yüzyılı bir sıçrama devresi görerek 20. yüzyıla birer dünya devleti olarak girmişlerdir. İran’ın yanı başında bunlar yaşanırken İranlılar, tarihlerinin belki de en başarısız yöneticileri olan Kaçar şahlarının bitmek bilmeyen isteklerini gayet mesrurane(!) karşılama telaşındaydılar. 1796 tarihinde iktidarı ele almaya dair süren Afşar-Zend mücadelesi arasında üçüncü bir güç olarak yükselen Kaçar Hanedanı, bu iki rakibi bertaraf ederek İran’da Nadir Şah’ın ölümünden sonra süren kaos ortamına son vermişlerdir. Kaçarlar, içerdeki rakiplerini ortadan kaldırmaya dair gösterdikleri başarıyı, İran’ı 20. yüzyıla modern bir dünya devleti olarak çıkarma konusunda gösteremediler. Başkent Tahran (ve bir nebze Tebriz) dışında pek fazla bir yönetme emaresi göstermeyen bu hanedan, yüzyılını doldurur doldurmaz sükût etmiş ama arkasında enkaz şeklinde bir İran bırakmıştır. Bu makale konu olarak; 19. yüzyıl İran’ında Kaçar şahlarının dördüncüsü olan Nasıreddin Şah’ın elli yıl gibi uzun bir iktidar devresini nasıl ve ne şekilde sürdürdüğü, birçok iç ve dış krize rağmen nasıl devrilmediği, iktidarını devam ettirmesindeki sır ve saikleri ele alacaktır.
Keywords : Nasreddin Şah, Babiler, İran, İngiltere, Rusya