TÜRK ORDUSUNUN AZERBAYCAN HAREKÂTI VE KARABAĞ (Birinci Dünya Savaşından Hocalı Soykırımına)

Authors : F.rezzan ÜNALP

Pages : 1-17

View : 15 | Download : 9

Publication Date : 2021-05-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarihte değişik isimler almış bir coğrafya olarak Karabağ bölgesinin coğrafi sınırlarını Kür ve Aras nehirleri ile Gökçe Gölü teşkil etmektedir. Dağlık Karabağ ise bu alanın içerisinde küçük bir bölümü oluşturmaktadır ve savunmaya elverişli olması sebebiyle stratejik öneme sahip bir bölgedir. Karabağ sorununun temelinde Kafkasya`da yürütülen nüfuz mücadelesi ve savaşlar, Rusların bölgede kendisine sadık devlet kurma girişimleri ve bu doğrultuda bölgeye yönelik olarak gerçekleştirdiği etnik göçler yatmaktadır. Ermenilerle Müslümanlar arasındaki düşmanlığın temelinde Rusların Kafkasya`daki yayılması vardır. Geçmişte bu bölge birçok kanlı olaylara sebep olmuş; 1905-1906, 1918-1920 yılları arasında meydana gelen olaylarda Karabağ halkının beşte biri hayatını kaybetmiştir. 1917 yılında Rusya`da patlak veren Bolşevik İhtilali ile Çarlık rejimine son verildikten sonra Bolşevikler Ermenilerin desteği ile Mart 1918’de Bakü’de idareyi ele geçirmişler, fırsattan yararlanmaya çalışan Ermeniler de Müslüman halka karşı baskı ve zulümlerini arttırmışlardı. Bu nedenle Ermeni zulmüne maruz kalan Müslüman Türk ahaliyi kurtarmak amacıyla Harbiye Nazırı Enver Paşa, Kafkas İslam Ordusu Komutanı olarak kardeşi Nuri Bey’i Azerbaycan Harekâtı için görevlendirmiş, bu harekât neticesinde Bakü kurtarılmış olsa da o tarihte Karabağ’da Ermeniler zulümlerine devam etmekteydiler. Karabağ`ı kurtarmak için Albay Cemil Cahit insert ignore into journalissuearticles values(Toydemir); komutasındaki birliklerce Karabağ`da başlatılan ileri harekât ile Karabağ bölgesi Ermeni çetelerinden temizlenmiş, Şuşa’ya sığınan 20 bin civarındaki Türk kurtarılmıştır. Kafkaslarda bu gelişmeler yaşanırken savaşı kaybeden Osmanlı Devleti Mondros Mütarekesini imzalamış, Sadrazamlığa getirilen Ahmet İzzet Paşa, Karabağ dâhil Azerbaycan`daki harekâtın derhal durdurulmasını istemiştir. Bu makalede Karabağ olaylarının tarihi geçmişi kısaca ele alınacak, Birinci Dünya Savaşı döneminde Türk Ordusunun Azerbaycan`da yürüttüğü askeri harekâtın nedenleri ve sonuçları arşiv belgeleri ışığında açıklanacak, sonrasında ortaya çıkan yeni gelişmelerle birlikte Bakü insert ignore into journalissuearticles values(Kara Ocak); ve Hocalı`da Türklere uygulanan soykırıma nasıl gelindiği değerlendirilecektir.
Keywords : Azerbaycan, Hocalı, Dağlık Karabağ, Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan Hocalı, Dağlık Karabağ, Kafkas İslam Ordusu