Erken Bizans Dönemi’nde Grifon Kulplu Kandiller ve Antalya Müzesi’nden Bilinmeyen Bir Örnek

Authors : Ahmet Arı

Pages : 317-341

Doi:10.48120/oad.1440424

View : 2 | Download : 3

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Müzeler ve özel koleksiyonlarda bulunan ve 4. ve 7. yüzyıllar arasına tarihlenen çok sayıda grifon başlı kulpa sahip bronz kandiller, kökeni Antik çağlara dayanan kandillerde görülen uygulamanın erken Bizans döneminde de yaygın olduğunun kanıtıdır. Genellikle yassı yuvarlak gövdeli, tek veya çok burunlu kandillerde görülen grifon figürü, kandil kulpunun gövdeye doğru uzandığı kısımda yer almaktadır. Erken Bizans dönemine tarihlenen örneklerin çoğunluğunda grifon başının üstünde ya da gaga ile yağ deliği kapağı arasında bir haç bulunur. Çalışmanın konusunu grifon biçimli kulpa sahip kandillerin bir örneği olan ve şu an Antalya Müzesi’nde sergilenen kandil oluşturmaktadır. Antalya Gebiz’de bulunan ve müzeye müsadere yoluyla getirilen eserde yer alan grifon başının diğer örneklere göre daha basit bir işçilikle ve stilize olarak yapılması eserdeki tasvirin grifon başı olduğunun tespitini zorlaştırmaktadır. Bu sebeple, eserin diğer koleksiyonlardaki benzer kandillerle karşılaştırılıp detaylı bir şekilde incelenerek tanıtılması, tarihlendirilmesi ve yapım yerinin tespiti amaçlanmaktadır. Bu makalede öncelikle bronz kandillerin tiplerinden, ışığın, aydınlatma gereçlerinin ve özellikle grifon kulplu kandillerin Bizans toplumundaki yerinden bahsedilmiştir. Daha sonra müze ve koleksiyonlarda bulunan grifon kulplu kandillerin tipleri değerlendirilerek, Antalya Müzesi’nde bulunan kandilin detaylı incelemesi yapılmıştır. Bu karşılaştırmalı anlatım ile Antalya Müzesi’nde yer alan kandil daha detaylı tartışılarak, Bizans dönemi grifon kulplu kandiller arasında fazla görülmemiş bir örnek olduğu ve önemi açıklanmıştır. Bu çalışmayla aynı zamanda grifon kulplu kandillerin iyi işçilikle yapılmış, 4. ve 5. yüzyıllara tarihlenen örnekler ve stilize olmuş, 6. yüzyıla tarihlenen örnekler olarak iki farklı grupta incelenmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Keywords : Bronz kandiller, Grifon, Erken Bizans Dönemi, İlahi Işık, Antalya Müzesi, Dumbarton Oaks Koleksiyonu