Orta Karadeniz Bölgesi Yağış Değişimlerinin İstatistiksel ve Grafiksel Yaklaşımlarla Analizi

Authors : Taner Mustafa Cengiz

Pages : 2263-2283

View : 34 | Download : 43

Publication Date : 2024-12-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Hidrolojik değişkenlerin en önemlilerinden biri yağışlardır. Yağışın değişkenliğinin bilinmesi su yapılarının tasarım, yapım ve işletmesi açılarından hem de tarım için çok önemlidir. Bunun yanında, kuraklık analizlerinde de hidrolojik verilerin ve özelikle yağış değişkenliğinin belirlenmesi gereklidir. Hidrolojik değişkenlerin trend hesaplamaları gelecek ile ilgili yapılan çeşitli çalışmalarda önemli bir faktördür. Hidrolojik değişkenlerin zaman serilerinde meydana gelebilen tarihsel değişiklerin incelenmesinde çok sayıda istatiksel teknikler oluşturulup kullanılmaktadır. Klasik istatistiksel yöntemler incelenecek zaman serilerine ilişkin birçok varsayıma dayanmaktadır. Zaman serilerindeki değişikleri analiz etmek için kullanılan istatistiksel yöntemlerdeki varsayımları azaltmanın ve istatistiksel yaklaşım sonuçlarının daha güvenilir hale getirmenin bir yolu grafiksel ve istatistiksel yöntemlerin birlikte kullanılması olabilir. Bu çalışmada Orta Karadeniz bölgesinde bulunan Samsun, Ordu, Çorum, Amasya ve Tokat istasyonlarının 1960-2015 yılları arasında yıllık toplam yağış trend analizi hem klasik istatistiksel yöntem hem de grafiksel yöntemlerle yapılmıştır. Bu amaçla, tarihsel yağış değişikliklerini analiz etmek için klasik istatistiksel Mann-Kendall yönteminin yanı sıra veri noktalarının aşım ve aşım dışı sayıları arasındaki farkın rafine edilmiş kümülatif toplamı yöntemi, yenilikçi Şen ve Yenilikçi Şen’in modifiye edilmiş Yenilikçi Trend Değişim Kutuları grafik yöntemleri kullanılmıştır. İstatistiksel yöntem olan Mann-Kendall yönteminde tespit edilemeyen gizli trendlerin, kümülatif toplamı yöntemi ve Yenilikçi Trend Değişim Kutuları grafik yöntemleri ile değişik aralıklarda trendlerin belirlenebildiği görülmüştür. Yapılan çalışma sonucunda, grafiksel ve istatistiksel yöntemler arasında iyi bir eşleşme olduğu görülmüştür. Ayrıca grafik trend yöntemleri ile ekstrem yağışların yönelimlerinin daha detaylı bir şekilde incelenebileceği anlaşılmıştır. Bu çalışmada yağışlarda, özellikle verilerin değişkenliğinin çok olması halinde, bu yeni yöntemlerin farklı gruplardaki çeşitli trendleri daha hassas olarak belirleyebildiği anlaşılmıştır.
Keywords : Yıllık toplam yağış, grafiksel yaklaşım, Orta karadeniz bölgesi, yenilikçi trend değişim kutuları yötemi