Topkapı’dan Sâdâbâd’a: 15. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı Sultanının Sarayında ve İnzivasında Mekânsal Dönüşüm

Authors : Fuat Ozan BİRKAN

Pages : 1-16

Doi:10.21021/osmed.1099285

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2022-10-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Ortaçağ ve erken modern dönemde hükümdarın bedenine ve yaşadığı mekâna kutsallık atfetmek, İslami devlet geleneğinin biz özelliğidir. Hükümdar ne kadar az görünür olursa, şahsında temsil ettiği devlet de o kadar kutlu ve mistik bir görünüm kazanırdı. Bu pratiği birçok gelenekten beslenerek devam ettiren Osmanlı İmpartorluğu’nda da sultan 15. yüzyıldan itibaren daha az görünür olmuş ve bir inziva hâline geçmiştir. Daha az görünen sultan inşa ettirdiği saray ve bu sarayda uygulamaya koyduğu protokol kurallarıyla erişilmezliğini daha da arttırmıştır. Yaklaşık iki yüz yıl devam eden bu süreç, 18. yüzyılda terk edilmiş; “görünmeden gören” sultan yerini kendisini “teşhir eden” sultana bırakmıştır. Sultanın beden politikasında ve yaşadığı mekândaki bu değişim kişisel tercihler nedeniyle olduğu gibi içeriden ve dışarıdan gelen çeşitli meydan okumaların ortaya çıkması nedeniyle de gerçekleşmiştir. İçeride yeni yükselen sosyal sınıfların baskısı altındaki sultan, kendisini şehirde gösterme ihtiyacı hissetmiştir. Bu iç baskının yanında sultan aynı zamanda Avrupa’da görülen yeniliklerin ve buna bağlı olarak bir imaj kaygısının da etkisi altına girmiştir. Böylelikle, 15. yüzyıldan 18. yüzyıla gelindiğinde artık bir meşruiyet kaygısına sahip olan Osmanlı sultanları daha görünür ve erişilebilir olmak istemişlerdir.
Keywords : Topkapı Sarayı, Sâdâbâd Sarayı, Sultan, İnziva, Mekân