Rodos Sancağına Bağlı İstanköy Adası[İncirli Adası] Kükürt Madeni

Authors : Arzu BAYKARA TAŞKAYA

Pages : 17-39

Doi:10.21021/osmed.1106980

View : 10 | Download : 9

Publication Date : 2022-10-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Kükürtün birçok kullanım alanı vardır. Ham kükürdün büyük bölümü, kükürt dioksit gazı, sülfürik asit, karbon sülfür, tiyosülfat vb. üretiminde kullanılır. Arı kükürt, kara barut ve havai fişeklerin bileşimine girer. Bağlarda görülen külleme hastalığına karşı yapılan kükürtleme ile deri hastalıklarının tedavisinde kullanılan pomat ve şampuanların hazırlanmasında kükürtten yararlanıldığını özellikle belirtmek gerekir. Rodos Adası’nın İstanköy kazası’na bağlı on iki adanın bir topluluğu olan İncirli Adası Nahiyesinde kükürt madeni bulunmaktadır. 1840 yılına ait arşivdeki ilk evrakta, madene işletme imtiyazı verilmek istendiğinden adada kükürt madeni bulunduğunu anlıyoruz. 1857’ de bizzat Tophane-i Amire’ye bağlı olarak kurulan fabrikada kükürt madeni işlenmeye başlanmıştır. Belli bir dönem yabancıların imtiyazlarıyla işletilen kükürt madeninden üretilen toprak devlete bağlı olduğundan devletin verdiği özel izinlerle etraftaki adalarda yetişen bağlara yollanmıştır. Etraftaki başka adalarda da kükürtlü toprak bulunmasına rağmen, İncirli Adası’nın kükürt toprağı bağlara daha verimli olmuştur. İncirli Ada’da iki türde kükürt toprağı üretilmiştir. Meydana gelen deprem nedeniyle adada yeni kükürt madeni alanları açılmış, buradaki fabrika Tophane-i Amire’den mültezimlere devredilmiştir. Bu çalışmada kullanılan veri ve bilgiler ağırlıklı olarak Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunan belgeler, döneme ilişkin resmi istatistikler ve diğer yayınlardan elde edilmiştir. İnceleme yaptığımız kükürt madeninin bulunduğu mevki, madenin cinsi ve üretim özellikleri, imtiyazın verildiği şahıslar tek tek incelenmiş, kükürt madeni üretimi anlatılırken Osmanlı Devleti’nin ekonomik yapısı içinde yer alan maden sektörü açıklanmıştır.  
Keywords : Rodos Adası, İncirli Adası, Kükürt Madeni, Bağ Hastalıkları, Tophane i Amire