Kum Fırtınası Altında Siyaset: İngiliz Mandası Altındaki Irak Devleti’nin Kuruluşuna Giden Süreçte Şiilerin Konum ve Yönelimlerini Anlamlandırmak [1918-1921]

Authors : Ramazan SONAT

Pages : 173-196

Doi:10.21021/osmed.1216110

View : 15 | Download : 11

Publication Date : 2023-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, Birinci Dünya Savaşı’nın bitimini müteakip Osmanlı devlet otoritesinin Irak’ta etkisizleşmesi neticesinde bu alanda ortaya çıkan güç boşluğunun önemli adaylarından birisi şeklinde ortaya çıkan Şii toplumu ile buranın bir diğer güç formasyonu İngilizler arasındaki münasebetlere odaklanmıştır. Bu çerçevede Şii toplumunun, 1918 yılının sonbaharından Şerif Hüseyin’in oğlu Faysal’ın Irak tahtına oturtulduğu Ağustos 1921 tarihine kadar İngilizlere sahada üstünlük kurabilmek maksadıyla hangi enstrümanları kullandığı ve İngilizlerin bu enstrümanları devre dışı bırakabilmek için hangi kartları piyasaya sürdüğü çalışmanın ana odak noktalarını oluşturmuştur. Çalışma bu odak noktalarını açığa kavuşturabilmek hedefiyle hem İngilizlerin hem Şiilerin sahadaki önemli figürlerinin faaliyetlerini merkeze almış ve onların aksiyonlarının Irak’taki güç dengesini İngilizler lehine mi yoksa Şiiler lehine mi kaydırdığını anlamlandırmak istemiştir. Mesele bu şekilde ele alındığında, Şii toplumunu temsilen Seyyid Muhammed Kazım Yezdi ve Seyyid Mirza Muhammed Taki Şirazi bu çalışmanın içerisinde kendilerine fazlasıyla yer bulmuşlardır. İngilizlerin cephesinden konuya yaklaşıldığında, özellikle Sir Percy Cox ve Şerif Hüseyin’in oğlu Faysal’ın Irak Devleti’nin kuruluşunda nasıl bir misyon üstlendiklerine çalışmada geniş bir parantez açılmıştır. Ayrıca çalışma, Irak Şii toplumunun Anadolu’daki Millî Mücadele Hareketi’nin lideri Mustafa Kemal Paşa ile kurduğu temaslara, Mustafa Kemal Paşa figürünün sahadaki gruplar için ne anlam ifade ettiğine ve Millî Mücadele Hareketi’nin Irak’taki gelişmeler karşısında kendisini nasıl konumlandırdığına yoğunlaşmıştır.
Keywords : Irak, Şii, Mustafa Kemal Paşa, Seyyid Muhammed Kazım Yezdi, Seyyid Mirza Taki Şirazi