İstanbul Örneğinde Haremeyn Vakıflarına Yönelik Suistimaller [1587-1615]

Authors : Mustafa GÜLER, Ramazan Hüseyin BİÇER

Pages : 121-139

Doi:10.21021/osmed.1308010

View : 78 | Download : 70

Publication Date : 2023-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Vakfiyesinde ebedi hayır yönü Haremeyn olarak belirtilmiş olan vakıflar, Haremeyn Vakıfları olarak adlandırılmıştır. Bu vakıfların sayısı hatırı sayılır bir noktaya ulaşmış, sonrasında daha düzgün idare edilmeleri için 1587 yılında Haremeyn Evkâf Nezâreti kurulmuştur. Haremeyn vakıflarının tasarrufçularının inkırazından sonra da idaresi Nezaret’e ve Nezaret bünyesinde görev yapan Haremeyn mütevellilerine geçmiştir. Ancak bu vakıflar her ne kadar Nezaret’e intikal edip daha düzenli bir yönetim altında bulunmuşlarsa da gerek intikalden önce gerekse de Haremeyn Mütevellilerin idaresi altındayken bazı suistimallere de uğramışlardır. Bu suistimallerin büyük bir kısmının bizzat kurucunun evladı veya onlarla iltisaklı kişiler tarafından geldiği görülmektedir. Yine Haremeyn Mütevellisi’nin de bazı vakıflara yönelik yanlış idare ve müdaheleleri de gerçekleşmiştir. Bu çalışmada da vakıf muamelelerinde cereyan eden bu tür suistimaller ile bu suistimallerin sebepleri ve mahkemelere yansıyan kayıtlar ışığında sorunların çözümü ele alınmıştır. Çalışmanın ana çerçevesini XVI. asrın sonları ile XVII. asır başlarına ait Haremeyn Müfettişliği Sicilleri’nden elde edilen dava örnekleri oluşturmaktadır.
Keywords : Vakıf, Mütevelli, Suistimal, Osmanlı Devleti, Haremeyn Müfettişliği