Tabanoğlu Hoca İsmail Şükrü (Çelikalay) Efendi [1876-1950]

Authors : Sadık Sarısaman, Biray Çakmak

Pages : 95-122

Doi:10.21021/osmed.1378407

View : 120 | Download : 145

Publication Date : 2024-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada geç dönem Osmanlı Devleti’nde Karahisarısahip’te müderrislik, Darülmuallimin-i Sıbyan müdürlüğü, müdür yardımcılığı yapmış, Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Karahisarısahip mebusluğu görevinde bulunmuş olan İsmail Şükrü Efendi ele alınmıştır. İsmail Şükrü Efendi rüştiye mezunu olup aldığı özel derslerle kendisini geliştirmiştir. Eğitim faaliyetlerinin öneminin bilincinde olduğu için 1909 yılında Karahisarısahip Darülmuallimin-i Sıbyanı’nın kuruluşuna öncülük etmiştir. Darülmuallimin-i Sıbyan’da ve Karahisarısahip Medresesi’nde fahri müdürlük ve muallimlik görevlerinde bulunmuştur. 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi’ni müteakip başlayan işgallere karşı Afyonkarahisar’da milli uyanışın öncülerinden olmuştur. Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nde ve Kuva-yı Milliye teşkilatında görev yapmıştır. Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde mebus iken Çelikalay’ı kurmuş ve işgallere karşı mücadele etmiştir. Saltanatın kaldırılması üzerine kaleme aldığı “Hilafet-i İslamiye ve Türkiye Büyük Millet Meclisi” adlı risalesinde halifeyi devlet başkanı olarak takdim ettiği için Ankara Hükümeti’nin tepkisini çekmiştir. Bu yüzden iktidar çevrelerinde gözden düşmüş, bundan sonra kendisine devlet görevleri tevdi edilmemiştir. Bu araştırmanın amacı Osmanlı’dan Cumhuriyete geçiş aşamasında önemli rol oynayan bir din adamı olan İsmail Şükrü (Çelikalay) Efendi’yi ve faaliyetlerini objektif bir şekilde ortaya koymaktır. Çalışmada arşiv kaynakları, Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanakları başta olmak üzere dönemin gazetelerinden, hatıralardan ve ilgili diğer kaynaklardan faydalanılmıştır.
Keywords : Milli Mücadele, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Çelikalay, Hilafet, Müderris