Osmanlı Tereke Kayıtlarının Sanat Tarihi Araştırmaları Açısından Önemine Yönelik Bazı Değerlendirmeler

Authors : Özlem ORAL PATACI

Pages : 327-354

View : 14 | Download : 5

Publication Date : 2016-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Tüm bilim dallarında olduğu gibi, günümüz Sanat Tarihi araştırmalarında da, Osmanlı çağına ait arşiv belgelerinin söz konusu çağın sosyal ve kültürel tarihine yönelik araştırmalarda kullanılması giderek önem kazanmaktadır. Bu arşiv belgelerinden bir grubu oluşturan ve Kadı sicilleri/Şer’iyye sicilleri olarak bilinen mahkeme defterlerinde ya da, kassam defterlerinde yer alan tereke kayıtları, vefat eden bir kimseden geriye kalan taşınır ve taşınmaz tüm varlıkların, neredeyse en küçük eşyaya kadar kaydedildiği belgelerdir. Bu kayıtlarda, kişinin yaşamış olduğu şehir, mahalle, sokak, mesleği, ölüm nedeni, mirasçıları gibi konularda genel bir bilgi verilmesi ardından, evinde/evlerinde, dükkânında/dükkânlarında veya yolcu ise yolculuk sırasında yanında bulundurduğu eşyalar, uzman kişilerce piyasa değerleri belirlenerek fiyatlandırılmakta, nihayetinde ise, kişinin mevcut serveti hesaplanarak gerekli yerlere ödemeler gerçekleştirilmekteydi. Bu çerçevede, tereke belgeleri Osmanlı dönemi miras hukuku, gündelik yaşamı, servetin dağılımı, servet-statü ilişkisi, maddi kültür, tüketim alışkanlıkları, toplumsal sınıflar, aile yapısı, demografik yapı gibi çok geniş bir yelpazede çıkarımlara imkân verebilen bilgiler barındırmaktadır. Diğer taraftan, söz konusu kayıtlarda geçen ve giyim kuşam eşyalarından kumaşlara, el dokuması ürünlerden ziynet eşyalarına, günlük kullanım eşyalarından dekoratif eşyalara ilişkin bilgilerin yanında, konut tiplerinden mahalle, sokak ya da yapı isimlerine uzanan çok sayıda bilgiler, Türk/Türkiye Sanatı araştırmalarına ışık tutabilecek veriler olarak kıymetlidirler. Bu makalede, Osmanlı tereke kayıtlarının barındırdığı maddi kültür verilerinin Türk/Türkiye Sanatı araştırmalarına ne yönde katkı sağlayabileceği üzerinde durularak, bu veriler ışığında yapılacak araştırmaların, Osmanlı dönemi sosyal ve kültür tarihine yönelik çalışmalar dizisine sanat tarihi/sanat tarihçi bakış açısıyla katkı sunabileceğine dikkati çekmek amaçlanmaktadır
Keywords : Sanat Tarihi, Maddi Kültür, Osmanlı Arşivi, Tereke Kayıtları, Kassam Defterleri