Macaristan’da Yönetici Osmanlı Aileleri

Authors : David GEZA

Pages : 13-30

View : 9 | Download : 5

Publication Date : 2015-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :16’ncı ve 17’nci yüzyıl Osmanlı arşiv kaynaklarında anılan, yüksek görevlerde bulunanların ailevî ilişkilerini saptamak genellikle oldukça zordur. Yine de kimi önemli sülaleleri izlemek mümkündür. Ayrıca sülale fertleri arasında akrabalık bağları olmayan birkaç grubu da bu kapsama sokmak yerindedir. Bunların arasında Türk asıllı olanlar da bulunmaktadır. Fakat çoğu Balkanlardan gelen İslâmiyete sonradan girmiş olan kimselerdir. İlk grubun en iyi bilinen örneği 1546 yılında Budin/Buda vilayetinin ilk tahririni yapan ve 1549’da paşalığın defterdarlığı görevine getirilen Çandarlızade Halil Bey’dir. Slav kökenli olan ailelerden Yahyalılar ve Sokollular başta gelir. Yahya Paşa’nın neslinden ve akrabalarından Bali, Mehmed ve Arslan Paşaların Budin beylerbeyliğine atanmış olmaları, Arslan, Derviş ve Mehmed Beylerin ise birer sancak beyi olarak görevlendirilmeleri bu sülalenin ne kadar nüfuzlu olduğunu ve faaliyet alanlarının 1540’lı yıllardaBalkanlardan Macar topraklarına kaydığını açık bir şekilde göstermektedir. Sokollular ise 1566’dan 17’nci yüzyılın ilk on yıllarına kadar yönetici konumundaydılar. Aranid lakabıyla karşımıza çıkan kişiler ise meşhur bir Arnavut ailesine mensuptular. Dört-beş kişiden oluşan doğulu bir klan Ulama, Kanber, “Deriel”, Mehmed Han ve Velican Bey Tekeli boyuna, Zulkadirlilere ve bilinmeyen soya bağlı olup bir dönem İran şahına da hizmet ettiler. Hırvat asıllı, kariyerinin ilk safhasında Yahyapaşaoğlu Mehmed Bey’in voyvodası olan ve bu ocak ile sonradan da ilişkide kalan Kasım Bey/Paşa ise kendi adamlarından daha kalabalık bir şebeke oluşturabildi. Büyük olasılıkla Macar asıllı, aralarında sıkı ilişki bağları olan bir ümera grubu da İskender, Deák Kâtip Mehmed ve Macaroğlu Ali Paşa’dan meydana geldi. Bu aile ve grupların gerçek gücünü, neyi ve ne kadar etkileyebildiklerini, beklenenin ötesine giden tutumlarını merkezin hangi ölçüde frenleyebildiğini veya frenlemek istediğini, onlarla ne tür iç siyaset oyunlarına girdiğini yeterince bilmiyoruz. Tartışmasız olan bir şey varsa o da üzerinde durduğumuz dönemde sistemin oldukça aksaksız yürüdüğüdür. Bunun en önemli nedenlerinden biri, belki de en önemlisi, onlara olağanüstü iyi gelir sağlanmış olması, ayrıca da hem prestij hem imkânlar açısından özel duruma sahip olmalarıdır
Keywords : Osmanlı Macaristanı, taşra yönetimi, yönetici aileler, çok ulusluluk