MOLLA LUTFÎ’NİN İDAM EDİLMESİNDE FELSEFÎ VE GİZLİ İLİMLERİN ROLÜ

Authors : Muhammed Seyyit Şen

Pages : 171-191

View : 29 | Download : 44

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı ilmiye geleneği içerisinde Molla Lutfî’nin özel bir yeri bulunmaktadır. Zira o hem entelektüel yetenek hem de ilmî birikim açısından diğer pek çok âlimi geride bırakmış, ayrıca Fatih Sultan Mehmed zamanında kurulan Sahn-ı Semân Medresesi gibi o dönemin en gözde ilmî kurumunda müderris olma imkânına sahip olmuştur. Fakat Molla Lutfî’nin yükselen kariyeri çok uzun süreli olmamış, zira 1495 yılında zındıklık ithamıyla yargılanıp trajik bir şekilde idam edilmesiyle kariyeri kötü bir şekilde sonlanmıştır. Kimi araştırmacılar onun fikirleri yüzünden öldürüldüğünü düşünürken, diğer araştırmacılar daha çok kişisel sebeplere ve onun çevresine vurgu yapan açıklamalarda bulunmuşlardır. Bu zamana kadar Molla Lutfî’nin neden idam edildiğiyle alakalı olarak bazı çalışmalar yapılmış, fakat söz konusu çalışmalarda dönemin ilmî zihniyeti ve daha da önemlisi Molla Lutfî’nin entelektüel dünyası yeterince irdelenmemiştir. Ayrıca, o dönemde yaygın hale gelen zendaka ve ilhâd hareketlerinin yanı sıra Hurûfîlik gibi dini ve sosyal hareketler de iyi bir şekilde değerlendirilmemiştir. Dolayısıyla, bu çalışmada Molla Lutfî’nin eserlerinde zikrettiği fikirlerinden ve dönemin hâkim düşünce geleneğinden, ayrıca o dönemin sosyo-politik konumundan hareketle Molla Lutfî’nin neden zındıklıkla itham edildiği ve sonrasında neden ölüme mahkûm edildiği daha detaylı bir şekilde irdelenecektir. Böylece, XV. asrın son çeyreğinde oldukça prestijli bir konuma sahipken Molla Lutfî’nin kariyerinin nasıl trajik bir şekilde sonlandığına ışık tutulacaktır.
Keywords : Osmanlı İlmiyesi, XV Asır, Zendaka ve İlhâd, Felsefî Gelenek, Gizli İlimler