Türk Ulus Devletinin Kuruluş Sürecinin Demokratik Temelleri: 30 Ekim 1922 TBMM Görüşmeleri

Authors : Ekin ERDEM

Pages : 153-174

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2019-09-10

Article Type : Review Paper

Abstract :Milli Mücadele’nin askeri aşamasını zaferle sonuçlandıran Mudanya Mütarekesi’nin imzalanmasından yaklaşık iki hafta sonra, 27 Ekim 1922 tarihinde, Müttefik Devletler Lozan’da toplanması kararlaştıran barış konferansına Ankara Hükümeti’nin yanı sıra Babıâli Hükümeti’ni de davet ettiler. TBMM, Ocak 1921’de hazırladığı anayasayla egemenliğin kayıtsız şartsız ulusa ait olduğunu ilân etmiş olduğu hâlde, savaşın sonuna kadar Osmanlı Sultanlığı’nın yerini alacak bir yeni devlet kurmakta olduğunu açıklamamıştı. Ancak Sadrazam Tevfik Paşa’nın Ankara’ya çektiği bir telgrafla Lozan’a iki hükümetin bir arada katılmasını teklif etmesi, mecliste biriken devrimci potansiyeli açığa çıkardı. 30 Ekim 1922 tarihli müzakerelerde, yalnızca ileride Cumhuriyet Halk Fırkası’nın çekirdek kadrosunu oluşturacak olan milletvekilleri değil, Mustafa Kemal Paşa’ya muhalefet eden ya da yakında muhalefete geçecek olan birçok vekil de Osmanlı İmparatorluğu’nun yerini halk esasına dayanan Türkiye Devleti’nin aldığını dile getirdiler. Yapılan konuşmalarda cumhuriyetin ilânı, hatta halifeliğin kaldırılması gerekliliği dile getirildi. Bu gidişata engel olmak isteyen küçük bir muhalefet grubu, 1 Kasım 1922 günü mecliste çoğunluğun desteğini alan bir tasarıyı, içinde Şeriye Encümeni temsilcilerinin de bulunduğu bir üst komisyona havale etmeyi başarabildi. Mustafa Kemal Paşa’nın 1 Kasım 1922 günü yaptığı, egemenlik ve saltanatın müzakereyle değil zorla alındığına yönelik ünlü konuşma, meclise değil bu komisyona yönelikti. Gerçekleşen devrimin arkasında katılımcı bir demokratik süreç bulunuyordu.
Keywords : Saltanatın Kaldırılması, Ulusual Egemenlik, TBMM Tutanakları, Metin Çözümlemesi