Nedâmet Olgusunun Fıtrî Zemini

Authors : Hayri ERENAY

Pages : 152-172

Doi:10.53336/rumeli.981046

View : 17 | Download : 7

Publication Date : 2021-10-28

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsan kendisini tanıdığı ve hatalarını düzelttiği oranda kemale yaklaşabilir. İnsan yaratılış zaaflarını bilip, bunların kendisinde yaşanmışlığını kısa tutabildiği ölçüde nedâmetten kendisini koruyabilir. Bu fıtri zafiyetler, insan hayatında ne kadar az ve kısa süreli olarak kendisini gösterirse nedamet olgusu da o denli az yaşanır. Ne kadar uzun süreli ve kabullenilmiş bir ruh haliyle huy ve ahlak halini alırsa, bu olgu ile karşılaşma sıklığı ve süresi de o kadar çok ve uzun olacaktır. Nedâmet duygusu, kişide kötü olarak algıladığı davranışlarından sonra “ben aşağılık biriyim” veya “ben değersizim” duygusu yaratıyorsa; kişi kendisini üzgün hissederek depresyona girer. Eğer “diğerleri ne yaptığımı anlarsa beni aşağılarlar” diyorsa utanç duyar. Kişi yaptıklarından dolayı cezalandırılacağını ya da kendisine misilleme yapılacağına inanıyorsa korku ve endişe duyar. Değersizlik duygusu, utanç ve aşağılanma endişesi kişide kaygı bozukluklarına yol açabilir. Bu ruh hali, içinde gizli bir nedamet hissi de barındıran üzüntü, sevinç ve mutluluğun zıddı olan bir reaksiyondur. Ancak bu duygu, insanın sevdiği bir şahsı veya yanında büyük değeri olan bir şeyi kaybetmesi ile ya da önemli bir işi gerçekleştirmede başarısız olmasıyla da meydana gelebilmektedir. Bu tip olaylardan sonra en sağlıklı tepki, nedamet duygusunu yeni bir kişilik inşasında fırsat olarak kullanmaktır. Nedamet, kişilere öngörü kazandırarak gelecekte vereceği kararlarını sağlam ve daha doğru şekillendirmede yardımcı olur. Bu duyguyu yaşayan kişiler karar verme, sorunlarla başa çıkabilme ve yaşayarak deneyimleme gibi becerilerde diğer insanlara göre daha iyi bir performans ortaya koyabilmektedir. Nedâmet insan yaşamını çoğunlukla olumlu yönde etkilese de bazen olumsuz etkilerde bırakabilmektedir. Bu olguya, insan yaratılışında var olagelen bazı hasletler dayanak teşkil etmektedir. Bu fıtri hasletler, yaratıcının emrettiği usul ve esaslar ışığında yönetilmediği taktirde, insanda esefle son bulan neticeler doğurmaktadır. Kişinin durması gereken sınırlarda durmaması, hazları tatminde sınır tanımayarak alması gereken tedbirleri ihmal etmesi telafisi imkânsız pişmanlıklara neden olmaktadır.
Keywords : Tefsir, Kurân, Âyet, İnsan, Fıtrat, Nedamet