NAMIK KEMAL’İN SELİMİYYE ADLI NAZİRESİNDE İTTİHÂD-I İSLAM HEDEFİ

Authors : Mehmet Ali GÜNDOĞDU

Pages : 63-75

Doi:10.29000/rumelide.336565

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2016-10-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk Edebiyatı tarihinde şairlerin birbirine nazire yazması meşhurdur. Divan Edebiyatı’nda sıkça görülen bu gelenek Tanzimat Edebiyatı’nda da devam etmiştir. Bu dönemde nazire geleneğine en çarpıcı örneklerden birini Namık Kemal, Abdülhak Hâmid’in “Kabr-i Selim-i Evvel’i Ziyaret” adlı şiirine mukabil olarak yazmıştır. “Kudretli bir padişah” olarak Yavuz Sultan Selim’i tanıtan her iki şiirdeki ifadeler birbirine benzemekle beraber, yazarlarının fikir ve ideolojisini yansıtan ciddi bir farklılık vardır. Bu farklılık, “toplum için sanat” anlayışında olan Kemal’in, devletin yıkılışına bir çözüm olarak öne sürdüğü “ittihâd-ı İslam” hedefini, naziresinde önemle vurgulamasından kaynaklanmaktadır. Bu sebeple Kemal’in naziresi, onda özellikle 1872 yılından sonra kuvvetle görülen ittihâd-ı İslam ideolojisini çarpıcı bir şekilde dillendirmesi açısından önemlidir. Bu makale, Kemal’in naziresinden yola çıkarak “hilâfet” metaforu üzerinden onun ittihâd-ı İslam ideolojisini nasıl yansıttığını ortaya koymak amacındadır. Makalede metot olarak iki şiir arasında karşılaştırma yapmak esas alınmıştır. Hâmit’in kullandığı kavramlar ile Kemal’in naziresindekiler karşılaştırılmış ve özellikle sözcük seçiminden yola çıkılarak nazireye hâkim olan hilâfete dayalı ittihâd-ı İslam söylemi ortaya konulmuştur. Sonuç olarak, Hâmit’in Yavuz’a bakışında yer almayan pek çok vasfın Kemal’in naziresinde dile getirildiği görülmüştür. Ayrıca Kemal şiirinde ittihâd-ı İslâm’ın direği olarak gördüğü hilâfet tarihi ile ilgili pek çok telmihte bulunmuştur. Yavuz’un saltanat döneminde yaptığı icraatları hilâfet tarihi açısından değerlendirmiş ve bu siyasi güç ile devletin bugünlere kadar gelebildiği iddiasını dillendirmiştir.
Keywords : Tanzimat edebiyatı, Namık Kemal, Abdülhak Hâmid Tarhan, Yavuz Sultan Selim, ittihâd ı İslam, halifelik, nazire, şiir