Besse’nin Grammaire Turque’ü ve eserindeki idyotizmler

Authors : Yakup YILMAZ, Ceylan AKSOY

Pages : 83-93

Doi:10.29000/rumelide.606090

View : 19 | Download : 6

Publication Date : 2019-08-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçe, çeşitli sebeplerle Asya, Avrupa ve Afrika’da kullanılmış bir dildir. Özellikle Avrupa ülkeleri tarafından daha iyi tanınmak istenmiş, bu sebeple Türkçeyi Latin alfabesiyle kaydetmişlerdir. Türkçede kullanılan alfabeler dışında, özellikle Latin ve Kiril alfabeleriyle kayda geçirilen ve transkripsiyon metni adı verilen bu tür eserlerin ilki Codex Cumanicus ’tur. Daha sonra bu tarzda çok sayıda eser yazılmıştır. Jean CHs. De Besse tarafından 5 Ocak 1829’da tamamlanan ve 1829 tarihinde Budapeşte’de basılan Abrégé de la Grammaire Turque Contenant Outre le Principe de Cette Langue, des Idiotismes, des Dicours Familiers et un Petit Vocabulaire en Français, Turc et Hongrois adlı eser Macarca ve Fransızca yazılan Türkçe bir gramer kitabıdır. Türkiye’yi ve özellikle İstanbul’u tanımak, İstanbul’un imkanlarından istifade etmek isteyenler için hazırlandığı belirtilen bu eser 14 bölüm ve bu bölümlere bağlı alt bölümlerden oluşur. 14. bölümden sonra söz varlığı vardır. Burada tematik yol izlenmiştir. Eserin içerdiği konular ve sırası şöyledir: 1. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(1-7. s.); alfabe ve telaffuz, Türk alfabesi, okuma örnekleri; 2. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(7. s.); konuşmanın bölümleri; 3. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(7-8. s.); isimler; 4. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(8-10. s.); sıfatlar; 5. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(10-12. s.); sayılar; 6. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(12-17. s.); şahıs zamirleri, iyelik, işaret zamiri, ki zamiri, soru zamiri, belirsiz zamir; 7. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(17-19. s.); genel olarak fiiller; 8. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(19-46. s.); yardımcı fiil vardır, yardımcı fiil olmak, olumsuz fiil olmamak, İlk bağlaçların aktif fiilleri, olumsuz fiiller, ikinci bağlaçların aktif fiilleri, pasif fiiller, düzensiz fiiller; 9. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(46-47. s.); sıfat fiiller; 10. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(47-49. s.); edatlar; 11. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(49-53. s.); zarflar; 12. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(53. s.); bağlaçlar; 13. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(53-54. s.); ünlemler; 14. bölüm insert ignore into journalissuearticles values(54-143. s.); söz dizimi, Türkçe deyimler, diyaloglar, ülke ve şehir adları, bazı milletlerin adları, nehir adları, dağ adları, gök cisimlerinin adları, anasır-ı erbaa, gök olayları, zaman ve mevsim adları, haftanın günlerinin adları, Fransızca, Türkçe ve Macarca sözlük, Türkçe, Fransızca ve Macarca sözlük. Devrinin söz varlığını tematik ve karşılaştırmalı olarak ele alan bu eser, özellikle idyotizm başlığıyla dikkatleri çeker. İdyotizm adıyla sıralan söz varlığı çalışmanın konusu olup nitelikleri üzerinde tespitlerde bulunulacaktır.
Keywords : Besse, gramer, sözlük, idyotizm, Türkçe