Risāle Fī Ḥavāṣṣı Pānzehr-i KenǾān

Authors : Meryem ARSLAN

Pages : 126-147

Doi:10.29000/rumelide.616910

View : 10 | Download : 7

Publication Date : 2019-09-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Risaleler, genellikle özel konulara ayrılmış kısa hacimli eserlerdir. Bunlar, müstakil olabileceği gibi genellikle bir mecmua içerisinde veya külliyatlı bir eserin sonunda yer alırlar. Klasik Osmanlı metinlerinde bu tür küçük açıklamalara sıkça rastlamak mümkündür. Bunlardan biri de Risāle Fī Ḥ avā ṣṣ ı Pānzehr-i Ken Ǿ ān’dır. Eserin müellifi ile ilgili bilgilerin tartışmalı olduğu düşünülmektedir. Jahić’e göre müellif insert ignore into journalissuearticles values(Catalogue of the Arabic, Turkish, Persian and Bosnian Manuscripts in the Ghazi Husrev Bey Library, Sarajevo, XII, s. 70); I. Ahmed devri ricalindendir. O, tahminen kendi oluşturduğu panzehiri Risāle Fī Ḥ avā ṣṣ ı Pānzehr-i Ken Ǿ ān, Cevher-i Bî-Hemtâ ve Risāle-i Pānzehr= Pānzehrnāme adlarıyla anılan bir kitapta toplamıştır. Eserin, tespit edilen 15 nüshası bulunmaktadır. Bunlardan biri de Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi, R 7565 numarada kayıtlı olan nüshadır. 3 varak ve 26 satırdan oluşan bu nüshanın çalışılmadığı belirlenmiştir. Panzehirle ilgili incelemelere katkı sunmak için bu bildiride sözü edilen kütüphaneden elde edilen risale tanıtılacaktır. Risaleden farklı olarak sayfalarına not alınan çocuk düşürme ve bir ilaç terkibiyle ilgili nota ise çalışmanın sınırlılığından dolayı yer verilmeyecektir. Pānzehr-i Ken Ǿ ān risalesi, panzehirlerle ilgili çalışmalar başta olmak üzere, tıp tarihi çalışmalarına, Türk dili ve tıp terimleri incelemelerine katkılar sağlacaktır. Aynı zamanda Osmanlı Dönemi’nde onun sınırları içerisinde yazılmış tıp metinlerinin bilim âlemi tarafından bilinmesine de olanak sunacaktır. Zehirlere karşı kullanılan panzehirlerin özelliklerinin tanıtıldığı eserde, müellif olan hekim de 27 senelik bir riyazat ve içtihat gerektiren uğraş ve mücadele sonucunda ilham-ı Rabbaniyeye mazhar olarak bu panzehiri elde etmiştir. Bu panzehirin bilinmesinin bu anlamda önemli olduğu da kendiliğinden ortaya çıkacaktır diye düşünülmektedir. Çalışmada tanıtım ve dil incelemelerini içeren bir yöntem kullanılmıştır. Ayrıca metnin çeviri yazısı yapılmıştır. Panzehir risalesinin çözümlenmesi ve çeviri yazısının doğru yapılabilmesi için konuyla ilgili çalışmalardan ve alanın önemli kaynaklarından yararlanılmıştır.
Keywords : Klasik Türkçe tıp metinleri, panzehir, risale