Latin harfli çeviri yazı metinlerinde konuşma dilini yansıtan yazım şekli özellikleri (16. – 18. yy.)

Authors : Suat ÖZER

Pages : 42-66

Doi:10.29000/rumelide.885439

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2021-03-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçe, tarihin eski zamanlarından bu yana çeşitli alfabelerle yazıya geçirilmiştir. Bu alfabeler arasında bulunan Latin alfabesi, Osmanlı Devletinin yükselme dönemine denk gelecek biçimde Avrupalılar tarafından Türkçe için de kullanılmıştır. Türkçenin Latin harfleriyle yazıldığı bu türden tarihî metinlere çeviri yazı insert ignore into journalissuearticles values(transkripsiyon); metinleri, çeviri yazılı metinler veya aracı insert ignore into journalissuearticles values(mediator); metinler adı verilir. Çeviri yazı metinleri kaleme alan yazarlar, öncelikle kendi dildaşlarına dışardaki dünyayı anlatmak, o dünyaya ait kelimeleri tanıtmak, giderek o dili öğretmek amacını pratik bir yolla gerçekleştirmek istemişlerdir. Bu yeni dil ve kültür çevresini tanımlamada araç olarak âşinâ oldukları Latin harflerini kullanmışlardır. Standartların henüz oluşmadığı bir dönemde her bir yazarın kendi ses bibliyografyasına göre notasyon yapması beklenir bir öngörüdür. Bu notasyonda konuşmacının amacı, vurgusu, iletişimin kalitesi, bağlam vb. unsurlara bağlı olarak çok şekilli ve çok katmanlı bir yapının üretileceği de varsayılabilir. Benzer şekilde yazarların kendi dillerindeki sınırlı harf koleksiyonunu Türkçeye ait sesler için kullanmasının yazım yanında sesletim olanakları hakkında da bilgi vermesi beklenebilir. Yazıma ait dış özellikler arasında sayılabilecek bitişik veya ayrı yazımlar, döneme ait konuşmanın izlerini taşıyabilir. Ayrıca aynı eserde aynı kavrama işaret eden aynı sözcüklerin birden fazla şekilde yazılması yanında yanlış yazıldığı varsayılan sözcükler bile konuşma diline ait bir özelliğin varlığına işaret edebilir. Bu makale, bu türden varsayımların çeviri yazı metinleri bağlamında ne derece geçerli olduğunu tartışmak amacıyla kaleme alınmıştır. Çalışmamızda Türkçenin 16. ve 18. yüzyılları arasına ait 12 çeviri yazı metninden oluşan bir bütünceye dayalı olarak anılan yazım özelliklerine göre sesletim hususiyetleri incelenmiştir.
Keywords : Türkçe, Osmanlı Türkçesi, çeviri yazı metinleri, yazım, konuşma dili