Ölü Canlar (Мёртвые души) ve İlahi Komedya (Divina Commedia). Çeviride metinlerarası bağlantılar

Authors : Nilüfer DENİSSOVA

Pages : 1005-1035

Doi:10.29000/rumelide.897327

View : 15 | Download : 9

Publication Date : 2021-03-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Nikolay Gogol’ün Ölü Canlar yapıtının ilki 1950, sonuncusu 2010 yılında yayımlanan altı çevirisi incelenmiştir. Ölü Canlar’la Dante’nin İlahi Komedya’sı arasındaki metinlerarası bağlantılarla ilgili çalışmalar Rus yazınbilimsel literatüründe özellikle 1980’li yıllardan itibaren hız kazanmış, Ölü Canlar’ın hem genel yapısı itibariyle İlahi Komedya’ya öykündüğünü, hem somut metinsel göndermeler içerdiğini kanıtlayan akademik çalışmalar yayımlanmıştır. Bu incelemenin amacı, söz konusu metinlerarası ilişkilerin çeviriye yansıyıp yansımadığını, yansıdıysa hangi biçimlerde yansıdığını ve hangi etmenlere bağlı olduğunu tespit etmektir. Bu doğrultuda Lambert-van Gorp’un üç aşamalı, genelden özele hareket eden betimleyici çeviri inceleme modeli kullanılmış, ek olarak okur yorumları derlenmiş ve çevirmenlerle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bulgular, İlahi Komedya-Ölü Canlar eksenine ilişkin bilgilerin 2000’li yıllardan itibaren çevirilerin tanıtım metinlerinde, önsözlerinde ve kapak yazılarında yer almaya başladığını, okur alımlamasında henüz köklü bir fark yaratmadığını, metinsel düzlemde ise çevirmenin özgün kararlarına bağlı olarak farklı ölçülerde ve biçimlerde yansıdığını göstermiştir. Makro-düzeyde editör ve yayıncının, mikro-düzeyde ise çevirmenin alan uzmanlıklarının ve genel kültürel kimliğin etkin olduğu saptanmıştır. Bunun yanı sıra, ön hazırlık ve makro-düzey aşamasında elde edilen bulguların mikro-düzey bulgularıyla çelişebildiği, asıl farkın sözcük ve tümce düzeyinde gerçekleştiği anlaşılmıştır. Dolayısıyla bir bilginin ve bir yazınsal etkinin yayılması öncelikle çevirmene bağlı olduğu söylenebilir. Böylelikle çevirmenin kültürel kimliği, özgeçmişi, eğitimi, deneyimi, genel anlamda kültürel sermayesi başat etken olarak öne çıkmaktadır.
Keywords : Gogol, Ölü Canlar, Dante, İlahi Komedya, çeviri