Türkçe Sözlük’te evlilik kavramlarının köken bakımından tasnifi

Authors : Yakup YILMAZ, Dilek BAYRAKTAR

Pages : 19-34

Doi:10.29000/rumelide.981484

View : 14 | Download : 11

Publication Date : 2021-08-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Geçmiş ve bugünkü çalışmaların ışığında meydana getirilen Türkçe Sözlük’te evlilik kavram dünyasına ait belirlediğimiz ad ve eylemlerin çokluğu, çeşitliliği, anlamları, köken ve yapıları bize Türkçenin evlilik temelli söz varlığına dair kapsamlı bir bilgi sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türk dili ve kültüründe köklü bir yeri olan evliliğe dair sözcüklerin köken bakımından tasnifini ortaya koymaktır. Çalışmanın problem durumunu; “Türkçe Sözlük’te -madde başları ile sınırlandırılan- evlilik kavramlarının kökenleri nelerdir? ”sorusu oluşturmaktadır. Çalışmanın alt problemleri ise şunlardır: 1); Türkçe Sözlük’te evlilik kavramıyla ilişkili adlar ve eylemler nelerdir? 2); Evlilik kavramları köken bakımından nasıl bir görünüş sergilemektedir? Nitel araştırma yaklaşımının benimsendiği araştırmada doküman analizine yer verilmiştir. Çalışma 2011 yılında yayımlanan TDK Türkçe Sözlük’te yer alan evlilik kavramına ilişkin adlar ve eylemler taranarak hazırlanmıştır. Evlilik kavramına dair madde başı olarak 581 ad ve eylemin geçtiği tespit edilmiştir. Bu kavramlardan 305 sözcük isim sınıfından, 87 sözcük fiil sınıfından, 188’i söz öbeği hâlinde, 1’i de cümle hâlinde sayılmıştır. Evlilik kavramı incelenirken Türkçe kökenli sözcüklerin 215, yabancı kökenli sözcüklerin 153 olduğu, söz öbeği hâlindeki kavramlardan Türkçe + Türkçe kuruluşundakilerin 103, Türkçe ile kurulu yabancı kökenli söz öbeklerinin 63, her iki sözcüğü yabancı kökenli söz öbeklerinin ise 44 olduğu belirlenmiştir. Cümle hâlindeki 1 kavram da yabancı köken + Türkçe kuruluşundadır. Aynı köke sahip 2 kavramın kökeni belli değildir. Çalışmada ele aldığımız sözcüklerin ezici çoğunluğunun Türkçe kökenli olduğunu; Türkçe Sözlük’teki sözcük hâlindeki evlilik kavramlarında Doğu dillerinden Arapçanın, Batı dillerinden Fransızcanın; söz öbeği hâlindeki kavramlarda Doğu dillerinden yine Arapçanın, Batı dillerindense Yunancanın etkisinin diğer dillere oranla daha fazla olduğunu görmekteyiz.
Keywords : Türkçe Sözlük, evlilik kavramı, köken bilimi