Söylem Göstergebilimi: Yazınsal anlatılarda sözcelemeden sözceye anlamlama süreçleri

Authors : Murat KALELİOĞLU

Pages : 204-228

Doi:10.29000/rumelide.981534

View : 14 | Download : 7

Publication Date : 2021-08-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Temel inceleme alanı anlam ve anlamlama olan göstergebilim kuramı geçmişte kapalı ve durağan yapıların çözümlenmesinde kullanılırken günümüzde iletişim temelli devingen yapıların incelenmesinde de kullanılmaktadır. Göstergebilim kuramı, söylemsel yapıların çözümlenmesinde başvurulan yaklaşım biçimlerini kendi çalışma ve inceleme alanı içinde görmektedir. Bu bağlamda kuram, anlatısal yapıların yanında gerçek bağlamdaki söylemi de inceleme konusu olarak değerlendirmeye başlamıştır. Bu da kuramın, varolan diğer incelemelerin yanında, söylem göstergebilimine doğru evrildiğini göstermektedir. Bu durum, anlatı göstergebiliminin haricinde bir söylem göstergebilimi alanının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu dönüşümsel sürecin önemli gerekçelerinden biri de göstergebilim kuramının insanla insan ve insanla doğa arasında iletişim amacıyla üretilen her türden bildiriyi farklı aşamalarda anlamlama arzusudur. Buradaki aşamalardan kasıt söylemin oluşmasına katkıda bulunan sözceleme süreçleridir. Bu bakımdan sözceleme ve söylem kuramlarının göstergebilim kuramı ile ilişkisi bu çalışma için disiplinlerarası bir bakış açısını varsaymaktadır. Göstergebilimsel çerçevede söyleme dönüşmüş bir yapının durağanlığından, kapalılığından ya da sınırlılığından söz etmek ve bu yapıyı inceleme nesnesi olarak ele almak olasıdır. Ancak bu araştırma açısından, asıl konu böyle bir dönüşümün nasıl gerçekleştiği, söylemsel yapının hangi anlam katmanlarında nasıl bir süreçten geçtiği ve yapının hangi koşulların sonucunda anlamlı bir bütün haline geldiği önemlidir. Bu yüzden, bu araştırma makalesinde yazınsal bir yapıtta söylemi kuran ögelerin izleri, disiplinlerarası bir anlayışla, söylem göstergebilimi çerçevesinde sürülecektir.
Keywords : Dilbilim, göstergebilim, söylem göstergebilimi, sözceleme, sözce, söylemsel yapılar