On the origin of the verb ötün - and its derivatives in the historical Turkish dialects

Authors : Berker KESKİN

Pages : 442-455

Doi:10.29000/rumelide.995321

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2021-09-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Temel olarak “arz etmek, ricada bulunmak, istemek” anlamlarına sahip olan ötün- eylemi, Eski Türkçe dönemi metinlerinden itibaren karşımıza çıkmaktadır. Özellikle Eski Uygur Türkçesinde çeşitli türevleriyle birlikte eylemin kullanım sıklığının arttığı görülür, ancak tüm tarihi Türk lehçelerinde bunu bulabildiğimiz gibi çağdaş Türk lehçelerinin önemli bir kısmında da hâlâ varlığını korumaktadır. Eylemin kök halinde olmadığı açıktır ve bu sebeple yapısı hakkında pek çok görüş ortaya konmuştur. Bununla birlikte konu hakkında henüz bir fikir birliği bulunmamaktadır. Benim bu çalışmadaki amacım, öncelikle eylemin tarihi lehçelerdeki durumunu sorgulamak ve ardından çağdaş lehçelerdeki varlığını göstermektir. Eylemin kökeni hakkında bugüne kadar yapılan açıklamaları bir araya getirerek genel durumu sundum ve mevcut verilerden hareketle kökün ne olabileceği hakkında belli bir değerlendirmede bulundum. Son olarak, ortaya koyduğum bu eylem kökünün tarihi Türk lehçelerinde hangi türevlere sahip olduğunu örnekleriyle birlikte açıkladım.
Keywords : Ötünmäk, köken bilgisi, Türk dili tarihi, tarihi Türk lehçeleri