I. Dünya Savaşı sırasında İstanbul ve Çanakkale’ye gelen heyetin kaleme aldığı “el-Bi‘setu’l-‘İlmiyye ilâ Dar’il-Hilafeti’l-İslamiyye” adlı eserin propaganda açısından incelenmesi

Authors : Halil İbrahim ŞANVERDİ, Gürkan DAĞBAŞI

Pages : 658-671

Doi:10.29000/rumelide.1105581

View : 15 | Download : 5

Publication Date : 2022-04-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Propaganda gerek barış gerekse savaş zamanında ülkelerin milli birliğini korumak adına yaptıkları çeşitli etkinlikleri kapsayan bir girişimdir. Birçok ülke tarafından kamuoyunu yönlendirmek amacıyla kullanılan bu girişim savaş zamanlarında belki de en çok başvurulan yöntemlerden biridir. I. Dünya Savaşı devam ederken çeşitli ülkelerden Osmanlı Devleti lehine ya da aleyhine propaganda yapmak üzere heyetler Osmanlı topraklarına veya savaş cephelerine gelmişlerdir. Osmanlı Devleti de I. Dünya Savaşı sırasında propaganda faaliyetlerinden yararlanmak istemiştir. Bu sebeple bazı heyetlerin ziyaretleri Harbiye Nezareti’nin öncülüğünde Osmanlı Devleti’nin gücünü ve çabasını, ordunun cephelerde canla başla nasıl savaştığını kanıtlamak için organize edilmiştir. Bu heyetlerden biri de Şam bölgesinin mütefekkir ve gazetecilerden oluşan otuz bir kişilik ‘el-Bi’setu’l-‘ilmiyye’ diye bilinen heyettir. Bu heyet I. Dünya Savaşı sırasında Suriye’de görevli olan Ahmet Cemal Paşa tarafından organize edilip, savaşın devam ettiği sıralarda Araplar arasında yayılan kara propagandayı önlemek için gönderilmiştir. Heyet, İstanbul’da belirli bir süre kaldıktan sonra Çanakkale’ye geçerek savaş cephelerini ziyaret etmiş ve ordu karargâhında misafir edilmiştir. Bu heyette bulunan gazeteciler ülkelerine döndükten sonra “el-Bi‘setu’l-‘İlmiyye ilâ Dar’il-Hilafeti’l-İslamiyye” adlı bir gezi-hatıra kitabı kaleme almışlardır. Bu kitapta Osmanlı topraklarında gördüklerini, yaşadıklarını ve devletin savaşa katılmasındaki haklılığını, savaşa olan hazırlığını, Osmanlı devlet yöneticilerinin nasıl çaba sarf ettiğini ve savaş meydanındaki askerlerin ne kadar özveriyle savaştıklarını anlatmışlardır. Bu çalışmada bu heyetin gezi sonrası Arapça olarak kaleme aldığı “el-Bi‘setu’l-‘İlmiyye ilâ Dar’il-Hilafeti’l-İslamiyye” adlı kitabından propaganda amacı taşıdığı düşünülen bölümler doküman analizi yöntemiyle ele alınmıştır. Çalışma kapsamında eserin bir gezi-hatıra kitabı olması sebebiyle eserde yer alan bilgiler tarihsel bilgiler çerçevesinde ele alınmamış, propaganda amacıyla yazıldığını destekler nitelikte örnekler ortaya konulmuştur.
Keywords : Propaganda, I Dünya Savaşı, el Bisetul ilmiyye, el Bisetul ilmiyye ilâ Daril Hilafetil İslamiyye