Eski Anadolu Türkçesinde Hak Çalap dizisi üzerine

Authors : Bilal UYSAL

Pages : 207-217

Doi:10.29000/rumelide.1192517

View : 15 | Download : 6

Publication Date : 2022-10-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Dillerin en önemli özelliklerinden birisi sürekli devinim içinde olmalarıdır. Türkçe tarih içinde Tanrı adlarının oldukça farklı kullanımlara sahne olmuştur. Türkçenin en eski yazılı metinlerinden günümüze kadar Türklerin bütün inanç sistemlerinde Tanrı sözcüğünün kullanıldığı görülmektedir. Günümüzde Tanrı sözcüğü daha çok deyimler, atasözleri, kalıp sözler vb. içinde kullanılmaktadır. Buna karşılık Türklerin İslâmiyeti kabulü ile birlikte Türkçede kullanılmakta olan Tanrı adlarının insert ignore into journalissuearticles values(örneğin Ugan, Bayat); veya Türkçe sözcük köklerinden türetilen Tanrı adlarının insert ignore into journalissuearticles values(örneğin İdi, Törütgen); daha yoğun kullanıldığı görülmektedir. Bu arada müelliflerin İslâm inancında yaygın olan esmâi hüsnâyı insert ignore into journalissuearticles values(Allah’ın 99 ismi); ve Allah’ın sıfatlarını nadir de olsa aynı eserlerde kullanmalarından bu terminolojiyi iyi bildikleri, fakat halkın anlayacağı bir tebliğ dilini benimsedikleri anlaşılmaktadır. İslâmiyetin Türkler arasında daha fazla yaygınlaşması ile birlikte müelliflerin bildikleri ve nadir olarak kullandıkları İslâmî Tanrı adlarının giderek halk tarafından da anlaşılması ve kullanılmasıyla birlikte bu adlar edebî eserlerde de yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Batı Türkçesi içinde Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesine geçişte ara bir basamak teşkil eder. Bu basamak işlevi Tanrı adlarının kullanımı açısından da görülmektedir. Yalnızca Eski Anadolu Türkçesi metinlerinde tanıklanan Hak Çalap insert ignore into journalissuearticles values(Yüce, Ulu Allah); dizisinde Hak sözcüğünün hem sıfatlaşması hem de gösterileni belirginleştirmesi söz konusudur. Dönem metinlerinden alınan örneklerde yalnız başına kullanılan Hak insert ignore into journalissuearticles values(Allah, gerçek); sözcüğünün bir taraftan dizi içinde sıfatlaşarak yüce, ulu anlamlarına geldiği, diğer taraftan da İslâmiyet öncesi Tanrı anlayışından farklı olarak İslâm Tanrı inancını vurguladığı, ön plana çıkardığı anlaşılmaktadır.
Keywords : Tanrı, İslâm, dizi, sıfatlaşma, Hak Çalap