Reinhold Gräter’in askerler için hazırlamış olduğu iki dilli Türkçe öğretim kitabı

Authors : Beytullah BEKAR

Pages : 243-285

Doi:10.29000/rumelide.1192520

View : 10 | Download : 5

Publication Date : 2022-10-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Türklerin Avrupa topraklarına girmeye başlamaları ve buraları yurt edinmeleriyle birlikte Avrupalılar Türkleri tanımak, Türkçe öğrenmek ve misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak amacıyla çeşitli eserler kaleme almaya başlamışlardır. Genellikle iki dilli olarak hazırlanan bu eserlerin üç dilli ve dört dilli olanları da bulunmaktadır. Bu eserlerin içerisinde Türkçenin dil bilgisi kurallarıyla ilgili bilgilere, sözlüklere, farklı konularla ilgili konuşma metinlerine, Türklere ait atasözlerine, Nasreddin Hoca fıkralarına, değişik şairlere ait şiirlere, dua metinlerine ve resmî yazışma örneklerine rastlamak da mümkündür. Bunlardan ilki tespitler ışığında Hans Schiltberger’in Reisebuch adlı eseridir. Eser, 1427 yılında yazılmış fakat 1460 yılında Augsburg’da basılmıştır. Meninski’nin 1680’de Viyana’da yayımladığı Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicae, Arabicae [et] Persicae […]: Lexicon Turcico-ArabicoPersicum[…]& Grammatica Turcica ve 1687’de yine Viyana’da yayımladığı Complementum Thesauri Linguarum Orientalium seu Onomasticum Latino-Turcico-Arabico-Persicum adlı eserleri, Camilla Ruziçka Ostoiç’in 1789 yılında Viyana’da yayımladığı Türkisch-Deutsches Wörterbuch mit Transcription des Türkischen adlı eseri iki dilli, üç dilli ve dört dilli eserlere verilebilecek en güzel örneklerdendir. Türkler ile Avrupalılar arasındaki ilişkilerin değişmesi ve gelişmesiyle birlikte bu eserlerin özellikleri de değişmeye başlamıştır. Reinhold Gräter tarafından hazırlanan Das nötigste Türkisch: kurze Grammatik und Sammlung der gebräuchlichsten Wörter; für den Feldgebrauch zusammengestellt adlı eser de Birinci Dünya Savaşı’nda Türklerle birlikte savaşan Alman askerlerine Türkçe öğretmek ve onların günlük hayatta ihtiyaç duyabilecekleri en önemli kelimeleri derlemek amacıyla hazırlanmıştır. Eser, Almanca-Türkçe olarak hazırlanmış olup iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde dil bilgisi kurallarına, ikinci bölümde ise tematik olarak hazırlanmış sözlüğe yer verilmiştir. Makalede, eserin sözlük bölümündeki söz varlığı ortaya konulmuş ve kelimelerde görülen ses özellikleri değişiklikleri tespit edilmiştir.
Keywords : Reinhold Gräter, Almanca Türkçe sözlük, Birinci Dünya Savaşı, Türkçe öğretimi