İnsanî gurbetin arkaik bir örneği: İnci İlahisi

Authors : Mehmet Mekin MEÇİN

Pages : 854-874

Doi:10.29000/rumelide.1193065

View : 10 | Download : 8

Publication Date : 2022-10-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın konusu, Medler ve Akamenidilerden sonra kurulmuş olan üçüncü İran imparatorluğu kurucuları Aşkaniler insert ignore into journalissuearticles values(M.Ö.250-M.S.228); döneminde üretildiği düşünülen İnci ilahisidir. Günümüze Süryanice bir metin olarak ulaşabilmiş İnci ilahisi ontolojik ve epistemolojik açıdan son derece önemli bir içeriğe sahiptir. Bu ilahide ışıklar ülkesi olan Aşkanî imparatorluk sarayından yani anavatanından gurbet diyarı olan Mısır’a gönderilen Aşkanî şehzadesinin amacı inciyi bulup ana vatana dönmektir. Ne var ki şehzade Mısır kervansaraylarında zevk ve sefaya dalıp gurbet diyarının albenilerine kapılır ve bellek yitimine uğrar. Amacını unutan şehzadeden ebeveyni haberdar olur ve ona ana vatanını, gurbet diyarındaki amacını ve inciyi hatırlatacak bir mektup gönderirler. Mektupla uyanan ve bellek yitiminden kurtulan şehzade layık olmadığı gurbet diyarından kurtulmak için harekete geçer. Büyük zahmetler ve engelleri aşarak inciye ulaşan ve onu alıp anavatana dönen şehzade sınırdaki muhafızlar tarafından alınır ve saraya götürülür. Adeta Maniheizm’in kurucusu Mani’nin dinî ve gnostik düşüncelerinin altyapısı ve yol haritası sayılabilecek bu sembolik hikâyenin Mani’den önce yazıldığı ve Mani tarafından yaşam boyunca adeta canlandırıldığı dikkat çekicidir. Mani sonrası mistik edebiyatı da etkilediği düşünülen bu hikâyenin özellikle İslam sonrası dönemde Horasan irfanı ve İşrak metinlerini beslediği görülmektedir. Bu çalışmada İnci ilahisinde geçen semboller analiz edilecek, mistik ve felsefi açıdan yorumlanacak ve böylece insanın düşüş ve yükseliş felsefesine ayna tutulacaktır. Çalışmanın amacı, evrensel olduğu düşünülen insanın varoluşsal sancılarına arkaik bir örnek üzerinden yeniden dikkat çekerek ontolojik ve epistemolojik açıdan insanî arayışın ayak izini sürmek, diğer bir ifadeyle ezeli hikmetin peşine düşmektir.
Keywords : İnci İlahisi, düşüş, bellek yitimi, varlık sancısı, anavatan hasreti, yükseliş