Çeviri eşikleri: Yan metinsel unsurlarda çeviri süreçleri ve çevirmenin sesi

Authors : Gökçe Mine OLGUN, Dilara PINARBAŞI

Pages : 1748-1779

Doi:10.29000/rumelide.1222087

View : 13 | Download : 4

Publication Date : 2022-12-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, yan metinsel unsurların çeviri süreçleri ile ilişkisini açığa çıkarmakta ve çevirinin yalnızca metin odaklı bir olgu olmadığını ortaya koymaktadır. Gérard Genette’in Seuils [Eşikler] insert ignore into journalissuearticles values(1987); adlı eserinde eşikler olarak tanımladığı yan metinler; başlık, alt başlık, epigraf, sonsöz, eleştiri yazıları ve dipnotlar gibi eserin bütünlüğünü sağlayan unsurlardır. Eser ile okur arasındaki sınır bölgesini kaplayan, okurun esere geçişini sağlayan ve eserle olan ilişkisini düzenleyen bu unsurlar çeviri süreçleri bağlamında da etkin bir role sahiptir ve kitabın okurla olduğu gibi çevirmenle olan ilişkisini de belirlemektedir. Bu çalışma, çevirmen Ferda Fidan tarafından Fransızcaya kazandırılmış iki ayrı yazınsal metnin çeviriyle ilişkilendirilebilecek yan metinsel unsurlarını ele almaktadır: Enis Batur’un Acı Bilgi Fugue Sanatı Üzerine Bir Roman Denemesi insert ignore into journalissuearticles values(2000); ve Yusuf Atılgan’ın Anayurt Oteli insert ignore into journalissuearticles values(1973); adlı eserlerinde ve erek metinlerinde yer alan yan metinsel unsurların çeviri bağlamındaki etkisi, Genette’in yan metinsellik yaklaşımı temel alınarak araştırılmaktadır. Çalışmada öncelikle, Acı Bilgi [Amer Savoir] adlı eserin yan metinsel uzamının irdelenmesi sonucunda eser adı, kapak, epigraf gibi unsurların Roman Jakobson’un çeviri türleri sınıflandırmasında insert ignore into journalissuearticles values(1959); yer alan göstergelerarası çeviri türü ile ilişkisi açığa çıkarılmıştır. Ardından, Anayurt Oteli adlı eserin erek metninin [L’Hôtel de la Mère Patrie] dipnotlar, sonsöz, anı ve çevirmenle yapılmış söyleşi bağlamında ele alınması sonucunda, yan metinsel unsurların Theo Hermans’ın “Çevirmen’in Sesi” kavramı insert ignore into journalissuearticles values(1996); ile olan ilişkisi açığa çıkarılmıştır. Her iki örnek özelinde ele alınan ilgili unsurların eserin anlamını, üslubunu, kaynak ve erek kültürlerdeki konumunu belirleme işlevine sahip olduğu saptanmıştır. Yan metinsel unsurların çeviri süreçleri ile olan ilişkisinin iki ayrı inceleme nesnesi bağlamında açığa çıkarıldığı bu çalışmada, çeviri çalışmalarında yan metin odaklı bir yaklaşımın altı çizilmektedir.
Keywords : Yan metinsellik, göstergelerarası çeviri, çevirmenin sesi, Acı Bilgi, Anayurt Oteli