Manzum ferâiz edebiyatının bir örneği: Ayıntâbî Mehmet Hasib Dürrî Efendi’nin Zübdetü’l-ferâiz isimli eseri

Authors : Muhammet Raşit AKPINAR

Pages : 1411-1442

Doi:10.29000/rumelide.1319020

View : 22 | Download : 41

Publication Date : 2023-06-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede, yirminci yüzyıl Gaziantep’inin en iyi şairleri arasında gösterilen Mehmet Hasib Dürrî’nin insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1913);, İslam miras hukukuna dair manzum ve nesir karışımı olarak kaleme aldığı Zübdetü’l-ferâiz isimli eseri konu edilmiştir. II. Abdülhamid döneminde Antep’te yaşamış bir müderris olan Hasib Dürrî Efendi, aynı zamanda divan edebiyatının hemen tüm nazım biçimlerinde şiirler kaleme almış bir şairdir. Onun “İslam miras hukukunun özü” anlamına gelecek iddialı bir başlık ile okuyucuyla buluşturduğu Zübdetü’l-ferâiz isimli eseri, manzum ferâiz geleneğinin Türkçe örneklerinden biridir. Müellif eserinde, İslam miras hukukuna ilişkin genel prensipler ve bazı özel hükümleri, Hanefî fıkıh kültürüne bağlı kalarak sade ve yalın bir dille ele almıştır. İslam miras hukukunun hemen tüm konularına özlü bir biçimde temas eden Zübdetü’l-ferâiz’de klasik ferâiz metinlerinden farklı olarak öğrencilerin zorlandığı bazı konular özet bir biçimde takdim edilmiş veya kitabın sonuna kaydırılmış yahut da hiç yer almamıştır. Mirasçıların paylarının kesirli olabileceğinin ileri sürülmesi, reddiye ve avliye gibi bazı işlemlerin çözümünde pratik yollar önerilmesi eseri özgün kılan bazı özellikler arasındadır. Osmanlı Devleti’nin siyasî ve içtimaî yapısında köklü ve hızlı değişikliklerin görüldüğü bir dönemin ürünü olan eser, yazıldığı dönemde yaygınlık kazanmış bazı uygulamalara ilişkin fıkhî analizler, yöneticiler hakkında değerlendirmeler ve çeşitli aktüel tartışmalar içermesi yönüyle zamanın dinî ve içtimaî yaşantısına ışık tutması açısından da ayrı bir kıymet arz etmektedir. Makalede ferâiz ilmi ve manzum ferâiz geleneğine kısaca temas edildikten sonra Zübdetü’l-ferâiz’in telif edildiği dönem ve müellifi hakkında bilgi verilmiş, eserin özgün yapısı ve kaynakları ayrı bir başlık altında değerlendirilmiştir. Eserin içeriği ise fıkhî açıdan analiz edilerek son bölümde büyük ölçüde yansıtılmaya çalışılmıştır.
Keywords : İslam Hukuku, Miras Hukuku, Manzum Ferâiz, Hasib Dürrî, Zübdetül ferâiz