Eski edebi Slav dilinin (Kilise Slavcasının) ölçünlü Bulgarca ve Rusça ile karşılaştırılmasına yönelik sözcükİstatiksel bir yaklaşım

Authors : Zehra ŞAFAK, Talat ŞAFAK

Pages : 619-645

Doi:10.29000/rumelide.1330583

View : 40 | Download : 45

Publication Date : 2023-07-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Bilimsel kaynaklara göre kökenleri Türk olan Bulgarlar zaman içerisinde Türklüklerini yitirerek Slavlaştılar. Başlangıçta yazı dili için kilise ve manastırlarda Yunan alfabesini, daha sonra ise Glagolitik alfabe ve Kiril alfabesini kullandılar. Kiril alfabesi Bulgar topraklarında geliştirilen bir alfabedir. Ruslar ve Bulgarlar Vladimir insert ignore into journalissuearticles values(980-1015); döneminden itibaren aynı alfabeyle okuyup yazmaya başladılar. Kiril alfabesi ortaya çıkmadan önce Bulgar topraklarında ortak yaşam alanlarının paylaşılması, karışık evlilikler, ortak düşmana insert ignore into journalissuearticles values(Bizans’a); karşı mücadele birçok ortak kelimenin kullanımına da neden oldu. Bulgar topraklarının dışında da Bulgarlarla Slavlarla birlikte uzun süre aynı coğrafyaları paylaştılar. Paylaştıkları bu coğrafyalarda ticari, dinsel, dilsel, kültürel temas olağan bir durumdu. Slavlar daha sonra birçok başka devletin temelini attılar. Örneğin Slavların kurduğu Kiev Rusya’sı ilk Rus devletidir. Bulgarlarla Rusların teması bu devlet kurulduktan sonra diğer Rus devletleri ve Sovyetler Birliği dönemlerinde de edebiyat, bilim, kültür, siyaset, ekonomi ve askeri alanlarda işlevsel olmaya devam etti. Bulgarların ve Rusların 9. yüzyıldan itibaren 17. yüzyıla kadar kullandıkları yazı dili için Eski Slavca, Eski Edebi Slavca, Edebi Bulgarca veya Kilise Slavcası terimleri kullanılmaktadır. Bu araştırmada 9-11. yüzyılları arasında Zograf İncili insert ignore into journalissuearticles values(Зографско Евангелие);, Marinsko İncili insert ignore into journalissuearticles values(Марийнско Евангелие);, Aseman İncili insert ignore into journalissuearticles values(Асеманово Евангелие);, Sava Kitabı insert ignore into journalissuearticles values(Савина Книга);, Eski Bulgarca Sözlüğü insert ignore into journalissuearticles values(СтаробългарскиРечник); gibi eserlerden derlenen eski Slavca kelimeler günümüz ölçünlü Bulgarca ve Rusçada mevcut olup olmadıkları incelenmiştir. Dil ilişkileri bağlamında temas şeklindeki dillerin yapısal olarak benzerlikleri ve farklılıklarını değerlendirmek ve karşılaştırmak mümkündür. Çalışmayla amacımız seçilen bu kelimelere göre Bulgarcanın mı yoksa Rusçanın mı Eski Slavcadan sözcükbilimsel olarak daha fazla uzaklaştığını ortaya koymaktır. Çalışmada yukarıda adı geçen metinlerdeki özellikle akraba isimleri, hayvan adları, renkler, ikamet yeriyle ilgili kelimeler, bitki adları, sayılar, hava olayları ile ilgili kelimeler karşılaştırma yapmak için seçilmiştir. Ayrıca glottokronoloji bağlamında da ölçünlü Rusçayla Bulgarca karşılaştırılmıştır.
Keywords : lexikoistatistik, glottokronoloji, Slav dilleri, Bulgarca, Rusça