Fâiz Efendi ve Şâkir Bey Mecmuasından Lâle Devri Harpleri ve Sulhları (Ebcedli Tarih Manzumeleri)

Authors : Metin Hakverdioğlu

Pages : 73-101

Doi:10.18498/amauifd.363412

View : 9 | Download : 4

Publication Date : 2017-12-07

Article Type : Research Paper

Abstract :Lâle Devri hem edebiyatçıların hem de tarihçilerin üzerinde araştırma yaptığı ilginç bir süreçtir. Bu on iki yıllık tarih dilimi pek çok yönü ile hâlâ aydınlatılamamıştır. Özellikle bu devrin bir “yeniden diriliş çabası mı” yoksa “çöküş sebebi mi” olduğu hususunda tartışmalar devam etmektedir. Elimizdeki Fâiz Efendi ve Şâkir Bey Mecmuası bu konuda son derece sübjektif birtakım yorumları içeren bir şiir mecmuasıdır. Bu mecmua, özellikle günü gününe, devrin şiirlerini not etmesi yönünden önemlidir. III. Ahmed ve Nevşehirli Damat İbrahim Paşa için yazılan yüzlerce şiiri bu eser kayıt altına almıştır. Fâiz Efendi ve Şâkir Bey bu mecmuayı birlikte oluşturmuşlar ve adeta dönemin olaylarının o gün nasıl yorumlandığını tespit etmişlerdir. Bu mecmuada tespit ettiğimiz pek çok şiir, Lâle Devri’nde gerçekleşen önemli savaşlar üzerinedir. Bu yıllarda yapılan İran savaşları adeta adım adım şiirlerle anlatılmış; savaşların şairler ve halk üzerindeki etkisi ortaya konmuştur. İran ve Azerbaycan sahasındaki önemli başarıların altı çizilen bu tarih manzumelerine son beyitlerinde düşülen ebcedli tarihler ile ayrı bir anlam ve işlev yüklenmiştir. Bu manzumelerin sonunda düşülen ebcedli tarihler, edebiyatçıların ve tarihçilerin tekrar ele almaları gereken en ilginç ve önemli unsurlardan biridir. Öznel bir bakış açısı ile de olsa Osmanlı-İran savaşlarının ve barışlarının Lâle Devri sürecindeki yansımalarını gözler önüne seren bu şiirler, devrin ünlü şairleri tarafından yazılabildiği gibi adı duyulmamış ve sadece çalışmamızda zikredilen şairler tarafında da yazılabilmiştir. Çalışmamızda, Lâle Devri’ndeki Nemçe Sulhu ve Osmanlı-İran savaşlarının kronolojik sırayla edebî ve ebcedli anlatımları gözler önüne serilecektir.
Keywords : Lâle Devri, Osmanlı İran Savaşları, Ebced, Fâiz Efendi ve Şâkir Bey Mecmuası, Divan Şiiri