Klasik İslâm Modernizmi’nin Kur’ân Yorumlarına Etkisi: Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Örneği

Authors : Resul ERSÖZ

Pages : 259-295

Doi:10.18498/amailad.601373

View : 10 | Download : 6

Publication Date : 2019-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik İslâm Modernizmi, Müslümanların ıslahını, silkinmesini ve medeniyet yarışında tekrar sahne almasını sağlamak amacıyla, dini/Kur’ân’ı ve buna bağlı müktesebâtı yeniden yorumlama çabalarına tekabül eden bir akımdır. Modern çağda Cemaleddin Afgânî ve Muhammed Abduh tarafından başlatılan bu hareket ile Osmanlı İslâmcılığı arasında zamanlama, metot ve çözüm önerileri bakımından bir takım benzerlik ve paralellikler bulunmaktadır. Söz konusu etkileşim Cumhuriyet Türkiye’sinde de sürmüş, Kur’ân, bu dönemde hidâyet ve sosyolojik fayda ekseninde tefsire konu olmuştur. Elmalılı Hamdi Yazır, Meşrutiyet öncesi, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde Klasik İslâm Modernizmi’nin Kur’ân yorumlarından etkilenen âlim ve mütefekkirlerden biridir. O, müellifi olduğu “Hak Dini Kur’ân Dili” adlı tefsir kitabını, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin talebi üzerine hazırlamıştır. Bu durum, Elmalılı’nın çalışmamıza konu olmasında etkili olmuştur. Bununla birlikte o, Meşrutiyet öncesi ve sonrasıyla Osmanlı’nın son dönemine ve Cumhuriyet dönemine de şahit olmuştur. Diğer taraftan, Cumhuriyet Türkiyesi’nde birçok müfessir ve Kur’ân araştırmacısının Klasik İslâm Modernizmi’nden etkilemiş olduğunu söylemek mümkündür. Bu haliyle konu bir makale boyutunu aşacağından dolayı, çalışmamızda tefsir konusunda Cumhuriyet döneminin sembol ismi olan Elmalılı Hamdi Yazır ile yetinmeyi uygun gördük. Klasik İslâm Modernizmi’nin en olumlu yönü, Müslümanların problemleriyle Kur’ân ayetleri arasında bağlantı kurmaları ve âyetlerin manalarını güncelleyerek toplumsal sorunlara Kur’ân eksenli çözüm arayışına girmeleridir. İşin diğer olumlu yönü, söz konusu âyetlerin, bu konularla sınırlandırılıp dondurulmamış olmasıdır.
Keywords : Tefsir, İslâm Modernizmi, Kurân Yorumları, Islah Tecdîd, Hidâyet