Üniversite Öğrencilerinin Ahlak Algılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Authors : Abdullah DAĞCI

Pages : 431-464

Doi:10.18498/amailad.996396

View : 10 | Download : 12

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Araştırmanın amacı, Türk toplumundaki bireylerin ahlak kavramına ilişkin algılarını metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmak ve bazı değişkenler ile bu metaforların yer aldığı kategoriler arasındaki ilişkilere ulaşmaktır. Katılımcılara “Ahlak... gibidir/benzer, çünkü...” ibaresini ve çeşitli değişkenlere yönelik soruları içeren bir form uygulanmıştır. Uygulama sonucunda elde edilen veriler, içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında ulaşılan veriler hem literatürdeki ahlak ile ilişkili araştırmaların verileri hem de alan uzmanlarının görüşleri yardımıyla belirlenen kategorilere yerleştirilmiştir. Örneklem olarak belirlenen 108 katılımcı tarafından ahlak kavramına yönelik sunulan metaforlar, ortak özellikleri bakımından kategorilere ayrılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre katılımcılar tarafından ahlak kavramına ilişkin 95 farklı metafor üretilmiştir. Bu metaforlar ortak özellikleri bakımından değerlendirilerek 11 kategori oluşturulmuştur. Araştırmanın evreni Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesindeki 18 ile 28 yaş arası bireylerden; örneklem ise çalışmaya kendi isteğiyle katılan 108 üniversite öğrencisinden meydana gelmektedir. Araştırmaya katılan kız öğrencilerinin sayısı, erkek öğrencilerden daha fazladır; katılımcıların yarıya yakını il merkezlerinde ikamet etmektedir; katılımcıların büyük çoğunluğu kendisini sosyo-ekonomik açıdan orta düzeyde algılamaktadır. Katılımcıların 15’i ‘sınırlayıcı’, 14’ü ‘yol gösterici’, 12’si ‘koruyucu’, 11’i ‘yansıtıcı’ ve ‘ihtiyaç’, 10’u ‘birleştirici’, 9’u ‘çeşitlilik’ ve ‘iyileştirici’, 6’sı ‘geliştirici’, 4’ü ‘değer biçme’ ve 7’si ‘diğer’ kategorilerinde metafor sundukları tespit edilmiştir. Araştırmada hem kızlar hem de erkekler tarafından ahlak, daha çok sınırlayıcı olarak algılanmıştır. Buna ek olarak kızlar ahlakın yol gösterici yönüne; erkekler ise birleştirici yönüne en çok atıf yapmışlardır. 21 yaş ve altında olan grup ahlakın iyileştirici yönüne daha çok vurgu yapmışken 22 yaş grubu ise ahlakı daha çok koruyucu olarak algılamıştır. İl merkezinde ikamet edenlerin ahlaka en çok yol gösterici, ilçe merkezinde ikamet edenlerin koruyucu ve köy/kasabada ikamet edenlerin ise sınırlayıcı atıflar yaptıkları tespit edilmiştir. İç Anadolu bölgesinde ikamet edenler ahlakı daha çok yol gösterici olarak, Akdeniz bölgesinde oturanlar ise daha çok sınırlayıcı olarak algılamışlardır. Ahlaka yönelik geliştirilen metaforlardan oluşturulan kategoriler ile örnekleme dair bazı değişkenler arasındaki ilişkilere yönelik olarak şu sonuçlara ulaşılmıştır: Bayan öğrenciler ahlakın ‘sınırlayıcı’ ve ‘yol gösterici’ yönüne dair daha fazla metafor sunmuşlarken, erkek öğrenciler ise ahlakın ‘sınırlayıcı’ ve ‘birleştirici’ özelliğini daha çok dile getirmişlerdir. 21 yaş ve altındaki öğrenci grubu ahlakın en çok ‘iyileştirici’ yönüne, 22 yaş grubu ise ahlakın en çok ‘koruyucu’ yönüne vurgu yapmışlardır. İl merkezinde ikamet eden öğrenciler ahlakın en çok ‘yol gösterici’ yönüne, ilçe merkezinde ikamet edenler en çok ‘koruyucu’ yönüne, köy/kasabada ikamet edenler ise en çok ‘sınırlayıcı’ yönüne işaret etmişlerdir. İç Anadolu bölgesinde yaşayan öğrenciler ahlakın en çok ‘yol gösterici’ yönüne, Akdeniz bölgesinde yaşayanlar ise en çok ‘sınırlayıcı’ yönüne dair düşünceler dile getirmişlerdir. Sosyo-ekonomik düzeyini ‘orta’ düzey olarak algılayan öğrenciler ahlakın en çok ‘sınırlayıcı’ ve ‘yansıtıcı’ yönüne işaret etmişlerken; ‘yüksek’ düzey olarak algılayanlar ise ahlakın en çok ‘koruyucu’ ve ‘birleştirici’ yönüne vurgu yapmışlardır. Ahlakî tutuma en çok etki eden faktörün ‘anne’ olduğunu düşünen öğrenciler ahlakın en çok ‘yol gösterici’ yönüne dair düşünceler dile getirmişken, ‘baba’ olduğunu düşünenler ise ahlakın en çok ‘sınırlayıcı’ yönüne vurgu yapmışlardır. Toplumsal ahlak düzeyinin hangi durumda olduğu ile ilgili soruya ‘kötü’ diyen öğrenciler ahlakın en çok ‘sınırlayıcı’ rolüne dikkat çekmişken, ‘normal’ diyenler ise en çok ‘yol gösterici’ ve ‘yansıtıcı’ yönüne işaret etmişlerdir. Ahlak üzerinde en etkili faktörün ne olduğu sorusuna ‘aile’ cevabını veren öğrenciler ahlakın ‘yol gösterici’ yönüne, ‘toplum’ cevabını verenler ise ‘yansıtıcı’ yönüne dair daha fazla metafor üretmişlerdir. “Türkiye’nin dünyadaki en ahlaklı ülkelerden biridir.” fikrine “katılmıyorum” cevabını veren öğrenciler ahlakın en çok ‘yol gösterici’ ve ‘ihtiyaç’ yönüne işaret ederken, bu soruya “katılıyorum” cevabını veren öğrenciler ise ahlakın en çok ‘sınırlayıcı’ özelliğine dair düşünceler dile getirmişlerdir.
Keywords : Din Psikolojisi, Ahlak, Algı, Toplum, Üniversite Öğrencileri