Kur’âniyyûn Akımının Mısırlı Bir Mümessili: Muhammed Ebu Zeyd (H.1349/M.1930) Örneği

Authors : Recep Orhan ÖZEL

Pages : 55-81

Doi:10.18498/amailad.554124

View : 9 | Download : 6

Publication Date : 2019-06-20

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam dünyasındaki yenilikçi fikirler 19. yüzyılın ilk yarısından itibaren kendini göstermeye başlamıştır. Bu bağlamda ortaya çıkan dini söylemlerden biri de “Ehl-i Kur’ân” ya da “Kur’âniyyûn” adıyla ifade edilen akımdır. Tefsirde Kur’ân dışı kaynakları meşru bulmayan ve Kur’ân’ı tek başına yeterli gören hareket önce Hint Alt kıtasında zuhur etmiştir. Daha sonra ise başta Mısır olmak üzere diğer Arap ülkelerinde savunucular bulmuştur. Bağlılarına göre hareketi dinamize eden en önemli etken, birçok alanda Batı karşısında fark edilen mağlubiyet halidir. Nitekim ilerlemek için din anlayışında değişimi vazgeçilmez olarak görmüş, ancak öne sürdükleri kimi değişim talepleri dinin kendisine ve özüne müdahale biçimine dönüşmüştür. Hareketin temsilcileri birçok noktada ana akım din anlayışından ayrılmışlar ve bulundukları yerlerde şiddetli tenkitlere uğramışlardır. Söz konusu hareketin Mısır’daki savunucularından biri de Muhammed Ebû Zeyd’dir. Abduh’un öğrencisi Reşid Rıza’nın Kahire’deki merkezinde ders de alan Ebû Zeyd, “el-Hidâye ve’l-irfân fî tefsîri’l-Kur’ân bi’l-Kur’ân” adlı muhtasar bir tefsir kaleme almıştır. Ebû Zeyd, yeri geldikçe kimi Kur’ân ayetleri için düştüğü not ve yorumlarda mezkûr anlayışı devam ettirmiştir. Bu çalışmada söz konusu eserdeki bazı açıklamalar ele alınıp değerlendirilecektir. Böylece zaman zaman ülkemizde de gündem olan benzeri yaklaşımlar bağlamındaki tartışmalara katkı sağlanması hedeflenmektedir.
Keywords : Tefsir, Kurâniyyûn, Ehl i Kurân, Mısır, Muhammed Ebû Zeyd