Bakara Sûresi Tefsiri Perspektifinden İmam Birgivî’nin Tasavvufa ve İşarî Te’vîle Yaklaşımı

Authors : Yunus Emre GÖRDÜK

Pages : 33-54

Doi:10.18498/amailad.579955

View : 16 | Download : 8

Publication Date : 2019-06-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Tasavvuf geleneğinin halk tarafından birçok irili ufaklı tarikatlarla özümsenmiş olması Osmanlı Devleti’nin en önemli özelliklerinden biriydi. Şüphesiz ki Osmanlı’yı altı asır boyu ayakta tutan devlet-millet bütünleşmesinin en başat kültürel kodlarını oluşturan şey de tasavvufun bizzat kendisi olmuştur. Bu çerçevede Osmanlı ulemâsının tasavvufla ilgisiz olan kısmı umum yekûn içinde yok denecek kadar azdır. Osmanlı Devleti’nin “Yükselme Dönemi” diye anılan zaman diliminin son kısmında yaşamış âlimlerden biri de İmam Takiyyüddîn Muhammed Birgivî’dir. Başta Arap Dili ve Fıkıh olmak üzere pek çok alanda eser veren müellifin Fâtiha ile birlikte Bakara sûresinin ilk doksan sekiz âyetini kapsayan bir tefsiri de bulunmaktadır. Birgivî’nin diğer pek çok Osmanlı âlimi gibi tasavvuftan oldukça üst seviyede istifade etmiş olduğu anlaşılmaktadır. Babasının dedesi Şeyh Lütfullah, meşhur sûfîlerden Hacı Bayram-ı Velî’nin halifesidir. Kendisinin de aynı tarikatın (Bayramiyye) müntesibi olduğu bilinmektedir. Bu makalede Birgivî’nin, bahsi geçen tefsirindeki tasavvufî-işârî te’vîl ve yorumları incelenmiştir. Tasavvuf yolunu istismar eden sahte sûfîleri sert bir şekilde eleştiren Birgivî, özellikle İbâhiyye mensuplarının küfür ve dalâlette olduğunu belirtmektedir. Bu yönüyle kimileri tarafından tasavvufa karşı olduğu zannedilen müellifin istikamet üzere olan mutasavvıfları benimsediği hatta İbnü’l-Arabî’nin düşünce sistemi ile özdeşleşen vahdet-i vücûddan bile etkilendiği görülmektedir. Onun mevcut tavrı, tefsirde işârî te’vîli tasdik mahiyetindedir. Dahası, bu duruş işârî te’vîl yapan sûfî müfessirleri sapkın “Bâtınîlik”le itham edenlere verilmiş fiilî bir cevap niteliğindedir.
Keywords : Tefsir, Birgivî, Tasavvuf, İşârî, Tevîl