Asrân Rivayetinin Sened ve Metin Tahlili

Authors : Fatih Mehmet Yılmaz

Pages : 156-192

Doi:10.18498/amailad.1434591

View : 325 | Download : 126

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Hadis; sened ve metin olmak üzere iki temel unsurdan oluşmaktadır. Bu açıdan rivayetlerin nakli konusunda gösterilen gayret ve hassasiyetin onların doğru bir şekilde anlaşılması hususunda da sergilenmesi önem arz etmektedir. Dolayısıyla bir haberin sıhhati onu nakledenlerin adalet ve zabt sahibi olmaları yanı sıra ilgili naklin konuyla alakalı tüm sahîh hadislerle birlikte değerlendirilmesini de gerektirir. Zira herhangi bir hadisin konuya dair diğer rivayetlerden bağımsız olarak tetkik edilmesi ve buradan hareketle de tek başına uygulanması lafızcılığa yol açabileceği gibi sünnetin özü ve ruhunun kavranmasına da engel olabilir. Ayrıca hadislerin bağlamından koparılarak anlaşılmaya çalışılması ve ilgili meseleye dair meşhur sünnet ve uygulamanın dikkate alınmaması ahkâm adına bazı yanlış anlamalara da sebebiyet verebilir. Söz konusu haberlerden biri de Müslüman olduğunda Resûlullah’ın (s.a.v.) kendisine beş vakit namazı vaktinde kılmayı öğrettiği ancak ilgili zaman dilimlerinde meşguliyetinin olduğunu beyan ederek mazeret beyanında bulunan Fedâle el-Leysî’ye (r.a.) “asrayn”a devam etmesi tembihinde bulunduğu ve “asrân rivayeti” diye de adlandırabileceğimiz nakildir. Rivayete göre Fedâle (r.a.), Mekke fethi sonrası gelerek Müslüman olma arzusunu iletmiş ve Hz. Peygamber’den kendisine İslâm’ın hükümlerini öğretmesini istemişti. Resûlullah (s.a.v.) da ona namaz, ramazan ayı orucu ve namaz vakitlerinden bahsetmişti. Fedâle’nin (r.a.) iki vakitten daha fazla kılmamak üzere Müslüman olacağını söylemesi üzerine Allah Resûlü (s.a.v.), “Ezan okunduğunda beş vakit namazı aksatmadan kıl.” diye talepte bulunmuştu. Bu defa o (r.a.), geçimlerini sağlamak üzere çalıştıklarını bu sebeple söz konusu namaz vakitlerinde meşguliyetlerinin olduğundan bahsederek yaptığında bunların hepsi adına yeterli gelecek bir şey emretmesini söylemiş; Resûl-i Ekrem (s.a.v.) de ona ne kadar meşguliyeti olursa olsun asrayn’ı ihmal etmemesini tembihlemişti. İlgili beyanı ilk defa duyan Fedâle (r.a.), kendi lehçelerinde kullanılmadığı gerekçesiyle mezkûr ibarenin ne anlama geldiğini bilmediğini ifade ederek, “Asrân da nedir?” diye sormuş, Resûl-i Ekrem (s.a.v.) de bu suale, “Güneş doğmadan ve batmadan önce kılınan namaz.” şeklinde cevap vermiştir. Araştırma mevzumuzu teşkil eden bu rivayet meşguliyetleri sebebiyle diğer vakit namazlarını kılamayanların sadece sabah ve ikindi namazlarını eda etmekle yetinebilecekleri yönünde bir yaklaşımı çağrıştırması sebebiyle müşkîl addedilmiştir. Bu doğrultuda Hz. Peygamber’in dini esasları belirleme ve tebliğinde herhangi bir çelişkinin olamayacağı ilkesi göz önünde bulundurularak hadisler arasındaki ihtilafın çözümü için ilmi usullerle bazı hâl çareleri aramanın hem sünnete ait metinleri anlamak hem de hadislerin hemen hepsinden veya azamisinden yaralanabilmek bakımından gerekli olduğu yaklaşımından hareketle asrân rivayeti için de bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Nitekim mezkûr nakil, Resûlullah’ın (s.a.v.) istediği hükümleri tahsis etmek ve dilediği yükümlülükleri kaldırmak şeklindeki hasâisü’n-nebî, izin verme yönündeki içtihadı, fasit şartla da olsa kişinin Müslümanlığının kabul edileceği, sabah ve ikindi namazlarının muhtar vakitlerinde ve cemaatle eda edilmesi, namazların kendileri için belirlenen zaman dilimleri içinde tehir edebileceği, şahsî tedrîcilik ve namazların ilk vaktinde kılınması şeklinde yorumlara tabi tutulmuştur. Asrân rivayeti bazı lafız farklılıklarıyla Kütüb-i Tis\'a içinde Ahmed b. Hanbel\'in el-Müsned ve Ebû Dâvûd’un es-Sünen isimli eserlerinde tahrîc edilmiş; ayrıca İbn Hibbân’ın es-Sahîh, Taberânî’nin el-Mu\'cemü\'l-kebîr, Hâkim en-Nîsâbûrî\'nin el-Müstedrek ve Beyhakî\'nin es-Sünenü\'l-kübrâ adlı kitaplarında da nakledilmiştir. İşte bu çalışma ilgili hadisin hem Kütüb-i Tis`a’daki rivayetleri çerçevesinde sened araştırmasını hem de mezkûr olaya ilişkin yapılan farklı değerlendirmelerin incelenmesi yanı sıra iç ve dış siyakın dikkate alındığı dolayısıyla namazların ilk vaktinde kılınması bağlamında metin tetkikini ihtiva etmektedir.
Keywords : Hadis, Sünnet, Bağlam, Beş vakit namaz, Asrân rivayeti