Din Öğretimi Sürecinde Öğretmenlerin Yeterliliklerine, İhtiyaçlarına ve Sosyo-Psikolojik Problemlerine Yönelik Bir Meta-sentez Çalışması

Authors : Hümeyra Nazlı Tan

Pages : 407-446

Doi:10.18498/amailad.1522389

View : 206 | Download : 178

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Araştırmanın amacı, Türkiye’de din eğitimi ve öğretimi sürecinde öğretmenlerin yeterliklerini, ihtiyaçlarını, sosyo-psikolojik problemlerini araştıran çalışmaları incelemektir. Bu alanda yapılan araştırmalara bakıldığında, çok yönlü değerlendirmelerin ve genellemelerin yapıldığı meta-sentez ya da meta-analiz gibi araştırmaların din öğretimi sürecinde henüz yapılmadığı gözlemlenmektedir. Araştırma, alandaki bu eksikliği giderme ve din öğretimi sürecindeki öğretmenlerin durumları hakkında kapsamlı bir bakış açısı ortaya koyma çabasındadır. Bu amaçla 2002-2022 yılları arasındaki makale ve lisansüstü tezlerden oluşan toplam 41 araştırmaya ulaşılmıştır. Tespit edilen makale ve lisansüstü tez çalışmaları meta-sentez yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Değerlendirme sürecinde tablolardan yararlanılmıştır. Araştırma neticesinde din öğretimi sürecindeki öğretmenlerin genel durumlarının, yeterliklerinin daha çok olumsuz olarak değerlendirildiği, öğretmenlerin karşılaştığı pek çok sosyo-psikolojik problemin bu yeterlik alanlarıyla ilgili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu süreçteki öğretmenlerin düşük düzeydeki yeterlikleri ve çoğunlukla buna bağlı olarak gelişen sosyo-psikolojik problemleri daha çok öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinin, İHL meslek dersleri ve DKAB öğretmenlerine yönelik özgün/müstakil bir şekilde düzenlenmemesinden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Araştırmanın konuyla ilgili çözüm önerileri şu şekilde sıralanmaktadır: Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri, İHL meslek dersleri ve DKAB öğretmenlerine yönelik özgün/müstakil bir şekilde yeniden düzenlenmeli, İHL meslek derslerinde ve DKAB derslerinde özel alan yeterliğine, alan uzmanlığına göre öğretmen yeterliklerinin belirlenmesi sağlanmalıdır. Öğretmen formasyonu eğitim yeterliklerine, dini bilginin nasıl öğretilmesi gerekliliğine yönelik güncel, akademik yöntemler entegre edilmelidir. Din öğretimi sürecindeki öğretmen yeterliklerine sürecin daha iyi yönetilmesine destek sağlayıcı sosyo-psikolojik nitelikteki yeterlikler ve bu yeterliklerle birlikte manevi iyi oluş, manevi rehberlik, dini danışmanlık gibi yeterliklerin de eklenmesi önerilmektedir. Araştırmanın sonucuna göre din öğretimi sürecindeki öğretmenlerin en çok; “yenilikleri takip etme”, “teknolojiden yararlanma”, “materyal geliştirme”, “öğretim programlarının yaklaşımlarını anlama”, “uygun yöntem seçebilme”, alanlarında yetersizlik yaşadıkları; “kendilerini geliştirme”, “dini bilgiyi aktarırken öğrencilerin bilişsel, duyuşsal, davranışsal tutumlarını destekleyebilme”, “problem çözme/baş etme konularında öğrenciye rehberlik edebilme”, “din öğretimini normatif bir din anlayışı çerçevesinin dışına taşıyabilme”, “öğrencilerin gözünde güvenilir bir bilgi kaynağı olma” konularında sosyo-psikolojik açıdan problem yaşadıkları, bu doğrultuda desteğe ihtiyaçları olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda; dini bilgiyi öğretme süreçlerinin yeniden gözden geçirilmesi önerilmektedir. Dini bilginin yorumlayıcı, işlevsel, normatif yönlerinin, öğrencilerin ihtiyacına göre din öğretimi programlarına yansıtılması tavsiye edilmektedir. Dini bilginin türüne göre öğretim yöntemlerinin geliştirilmesi, geliştirilen öğretim yöntemlerinin öğretmenlere kazandırılması, öğretmenlerin dini bilgi algılarında farkındalıklarının sağlanması yönünde çalışmaların yapılması önerilmektedir. Diğer taraftan yine araştırma sonucuna göre dini bilginin ve din algısının temelini oluşturan “Allah algısı ve Allah’a olumlu bağlanma figürleri” gibi dînî duyguyu besleyen, dînî bilgiyi yapılandıran konuların bilinçli ve stratejik bir plan dâhilinde din öğretimi ve öğretmen yetiştirme programları kapsamına alınması gerekliliği hissedilmektedir. Nitekim olumlu yönde Allah algısının geliştirilebilmesi bireydeki sosyo-psikolojik problemlerin kaynağını oluşturan sosyal ilişkilerin niteliğini düzenlemekte, bireylerin daha güvenli sosyal ilişkiler kurmasına, diğer insanlarla ilişkilerinde daha hoşgörülü olmasına nihayetinde manevi iyi oluşunun temin edilmesine katkı sağlamaktadır. Öğretmenlerin sosyo-psikolojik problemlerinin giderilmesine ya da en azından azaltılmasına katkı sağlaması açısından hizmet içi eğitim seminerlerinin içeriğine ve öğretmen yetiştirme programlarına “ilerleyici sinerji” yaklaşımına göre hazırlanmış kişisel, toplumsal, çevresel, evrensel alanları düzenlemeyi kapsayan “manevi iyi oluş” uygulamalarının dahil edilmesi önerilmektedir. Araştırma verilerinden yola çıkarak, günümüzde din öğretimi metodolojisinin, öğretmenlerin sosyo-psikolojik problemlerine çözüm önerileri geliştiren, yeterliklerini yeniden düzenleyen, bu doğrultuda ihtiyaçlarını karşılayan, çağın gereklerine uygun yeni bir paradigmaya ihtiyacı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Din Öğretimi, Öğretmen, Yeterlilik, Sosyo-Psikoloji, Problem