Hz. Osman Taraftarı Bir Sahâbînin Biyografisi: Mısır Eşrafından Muâviye b. Hudeyc

Authors : Recep Erkocaaslan

Pages : 228-263

Doi:10.18498/amailad.1534688

View : 71 | Download : 74

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Yemen asıllı Kinde kabilesinin Benî Tücib boyuna mensup olan Muâviye b. Hudeyc özellikle Mısır merkezli olaylar çerçevesinde ismi sıklıkla geçen önemli bir şahsiyettir. Kabilesinin liderlerinden birisi olan Muâviye, ilk İslâm fetihlerinde kabilesiyle birlikte büyük yararlılıklar göstermiştir. Kendisi bizatihi olayların içerisinde yer almasa da Müslümanların birbirleriyle ilk kez karşı karşıya geldikleri Hz. Osman’ın öldürülmesi, Cemel ve Sıffîn Savaşları gibi olaylara şahitlik etmiştir. O, Hz. Osman’ın muhasara edilmesi ve öldürülmesi ile neticelenen olaylarda Hz. Osman’ın haklı, ona muhalif olanların ise haksız olduğu şeklinde bir kanaate sahipti. Muâviye b. Hudeyc’in İslâm tarihindeki önemi özellikle iki noktada toplanabilir. Öncelikle Muhammed b. Ebû Bekir’in öldürülmesi hadisesinde Muâviye b. Hudeyc ile Muhammed b. Ebû Bekir’in arasında geçen konuşmalar, Hz. Osman konusunda toplumun nasıl birbirinden tamamen zıt iki gruba ayrıldığını göstermesi açısından oldukça dikkat çekicidir. Muâviye b. Hudeyc’in İslâm tarihi açısından önemli olan bir diğer yönü de ilk dönemlerden itibaren Mısır merkezli yapılan İfrîkıye seferlerinde ve ilk Sicilya seferinde kendisinin komutanlık ve valilik gibi çok önemli görevler ifa etmesidir. Zikredilen sebeplerden dolayı ülkemizde hakkında detaylı bir çalışma bulunmayan Muâviye b. Hudeyc’in ayrıntılı bir şekilde ele alınması alandaki önemli bir boşluğu dolduracaktır. Çalışmada Muâviye b. Hudeyc’in hayatı tasvirî ve tahlilî bakış açısıyla bir bütünlük içerisinde aktarılmaya çalışılacaktır. Muâviye b. Hudeyc özelinde aktarılan rivayetler genel İslâm tarihi anlatımları ile mukayese edilerek en doğru sonuçlara ulaşılmaya gayret edilecektir. Hakkında farklı iddialar bulunmakla birlikte Muâviye b. Hudeyc’in sahâbî olduğu neredeyse kesindir. Muâviye b. Hudeyc’in Hz. Peygamber ve Hz. Ebû Bekir dönemlerinde yaşanan olaylarda ismi geçmemektedir. Onun Hz. Ömer döneminde gerçekleşen Yermük Savaşı ile birlikte önemli olaylarda etkili olmaya başladığı ifade edilebilir. Hz. Ömer döneminde Amr b. el-Âs ile birlikte Mısır bölgesinde yapılan fetih faaliyetlerine katılan Muâviye b. Hudeyc’in ismi bundan sonraki süreçte Mısır merkezli olaylarda geçmektedir. O, Hz. Osman döneminden itibaren İfrîkıye bölgesinde yapılan fetih faaliyetlerinde de önemli görevler üstlenmiştir. Hz. Osman’ın öldürülmesi ile sonuçlanan muhalefet hareketi başladığında Muâviye b. Hudeyc’in Hz. Osman’ın tarafında yer aldığı ve halifenin haksız bir şekilde öldürüldüğüne inandığı anlaşılmaktadır. Onun bu şekilde bir kanaat geliştirmesinde hem Hz. Osman’ı hem de onun muhalifleri olan Muhammed b. Ebû Bekir ve Muhammed b. Ebû Huzeyfe gibi Mısır’da yaşayan kimseleri oldukça iyi tanımasının etkisi büyüktür. Bu sebeple o, Hz. Ali’nin hilafeti döneminde Hz. Osman’ın katilleri cezalandırılmadığı için Hz. Ali’ye muhalif bir tavır sergilemiştir. Muâviye b. Hudeyc’in Hz. Osman’a karşı beslediği duygular bir müddet sonra yolunun Muâviye b. Ebû Süfyân ile kesişmesine zemin hazırlamıştır. Muâviye b. Ebû Süfyân’ın siyasi ortağı Amr b. el-Âs’ın Hz. Ali yönetiminden Mısır’ı almasında onun önemli bir payı olmuştur. Muâviye b. Hudeyc, Muâviye b. Ebû Süfyân’ın halifeliği döneminde ise Mısır ve İfrîkıye merkezli olaylarda çok daha etkin bir rol oynamaya başlamış, Mısır merkezli olarak yürütülen İfrîkıye bölgesindeki fetih faaliyetlerinde komutan olarak görev yapmıştır. Muâviye b. Ebû Süfyân döneminde Mısır valiliği yaptığı tartışmalı olsa da onun İfrîkıye bölgesinde valilik yaptığının kesin olduğu ifade edilebilir. Müslümanların ilk Sicilya seferini yapan ordunun da Muâviye b. Hudeyc’in emriyle gönderildiği anlaşılmaktadır. Muâviye b. Ebû Süfyân döneminde Mısır ve İfrîkıye bölgelerinde çok büyük bir nüfuza sahip olan Muâviye b. Hudeyc’in 52/672 yılında vefat ettiği aktarılsa da kendisinin en azından 58/678 yılına kadar yaşadığı anlaşılmaktadır.
Keywords : İslam tarihi, Muâviye b. Hudeyc, Mısır, İfrîkıye, Sicilya.