Kumuk Ağızlarında Uzun Kelimeler ve Ana Türkçedeki Bazı Uzun Ünlülerin Kumuk Ağızlarında Farklı Ünlüye Geçişi

Authors : Osman UYANIK

Pages : 115-127

View : 14 | Download : 7

Publication Date : 2002-12-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Günümüzde Ana Türkçe’deki uzun ünlü varlığı kabul edilmiş durumdadır. Buuzun ünlüler çağdaş lehçelerden Türkmence ve Yakutça’da belirgin olarakkullanılmaktadır. Anadolu sahası da dahil olmak üzere pek çok lehçenin ağızlarında davarlığını sürdürmektedir.Kumuk ağızlarında da çeşitli sebeplerden dolayı uzun ünlülü kelimelererastlanır. Bu uzun ünlüler; Türkçe’nin aslî uzun ünlülerinin bulunduğu kelimelerde,çeşitli ses hadiseleri sonucunda oluşan uzun ünlülü kelimelerde, vurgu ve tonlamasonucunda oluşan uzun ünlülü kelimelerde görülmektedir.Kumuk ağızlarında, uzun ünlülerin bu şekilde görülmesinin dışında AnaTürkçe’deki bazı uzun ünlülerin sistemli bir şekilde başka bir ünlüye dönüştüğü degörülmektedir. Bu ünlülerden biri Anadolu sahasında i ünlüsüne dönüşmüş olan kapalıe ünlüsüdür. Kapalı e ünlüsü normalden açık ve yarı uzun bir şekilde söylenen açık eünlüsüne dönüşerek uzunluğunu korumaktadır.Değişime uğradığı hâlde uzunluğunu koruyamayan; ama Ana Türkçe’de uzunolarak söylendiğini gösteren diğer ünlüler ise o ve ö’dür. Ana Türkçe’deki uzun o ve öünlüleri Kumukça’da u ve ü ünlüsüne dönüşmüştür, kısa o, ö ünlüleri ise değişmedenkalmıştır.Önceki çalışmalarda Ana Türkçe’deki aslî uzunlukların tespitinde; yaşayanağızlardaki uzun ünlülerin karşılaştırılmasından, başka dillere verilen uzun ünlülükelimelerin o dillerde yaşatılmasından ve Göktürk, Uygur, Arap alfabeleri gibi uzunünlüleri gösteren alfabelerle verilmiş eserlerden faydalanılmıştır. Kumuk Türkçesindegörülen Ana Türkçe’deki şeklini değiştiren ünlülerin incelenmesi ile Ana Türkçe’dekiuzun ünlülerin tespitine yeni bir yöntem daha katılabilecektir
Keywords : Kumuk Türkçesi, aslî uzun ünlüler, Kumuklar, Ana Türkçe