Okul Yöneticilerinin Toksik Liderlik Davranışlarının Bireysel ve Örgütsel Etkileri

Authors : Ferit Özkaya, Ender Kazak

Pages : 362-386

View : 84 | Download : 94

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu araştırma, öğretmen görüşlerine göre, okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının bireysel ve örgütsel etkilerini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Araştırma, nitel araştırma geleneği içinde yer alan olgubilim deseni kullanılarak yapılmıştır. Araştırma 2021-2022 eğitim öğretim yılında Kocaeli ili Kartepe ilçesinde bulunan okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise kademesindeki okullarda yürütülmüş olup araştırma sorularına cevap aramak amacıyla yirmi öğretmenin görüşlerine başvurulmuştur. Çalışma grubu, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örneklem ve kartopu örneklemesi kullanılarak belirlenmiştir. Öğretmen görüşlerinin çözümlenmesinde nitel veri analiz tekniklerinden biri olan betimsel analiz ve içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, okul yöneticilerinin toksik davranışları; iletişimi engelleyen davranışlar, yönetsel etiğe uymayan davranışlar, otoriter davranışlar, olumsuz ruh hali, güvenilir olmayan davranışlar, narsist tavırlar, bencil davranışlar ve çıkar amacı güden davranışlar olmak üzere sekiz alt temada toplanmıştır. Okul yöneticilerinin sürekli ve yoğun biçimde sergiledikleri birçok olumsuz davranışın öğretmenler tarafından toksik olarak algılandığı ortaya çıkmıştır. Okul yöneticilerinin emir verici, azarlayıcı ve nezaketten uzak konuşma dili kullanmaları, adaletsiz uygulama ve davranışları, korku yayarak yönetmeye çalışması, katı ve baskıcı tutumları, kendi fikirlerini dayatması, güvenilir olmaması öğretmenler üzerinde önemli derecede toksik etkiye sahip olduğu görülmüştür. Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının öğretmenlerin duygu durumuna, ruh sağlığına, düşünce ve davranışlarına, fizyolojik yapısına yansıyan bireysel etkilerinin olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının fizyolojik düzeyde yorgunluk, halsizlik, uykusuzluk, baş ağrısı, iştahsızlık ve kilo kaybı sorunlara neden olabileceğini ortaya koymuştur. Araştırmada elde edilen sonuçlar, okul yöneticilerinin sergilemiş olduğu toksik liderlik davranışlarının hem kısa hem de uzun vadede olumsuz etkiler bıraktığına işaret etmektedir. Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının; örgütsel düzeyde örgütün düzen ve işleyişine, örgütsel güvene, örgütsel davranışlara, örgütsel iletişime, örgütsel çatışmaya, örgütsel amaçlara yönelik etkilerinin olduğu tespit edilmiştir. Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışlarının okullarda; adaletli olmayan düzenin oluşmasına, otoriter anlayışın baskın olmasına, yöneticiye duyulan güvenin zedelenmesine sebep olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular çerçevesinde uygulayıcılara ve araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur.
Keywords : liderlik, toksik liderlik, okul yöneticisi, öğretmen