Oryantalizmin 19. Asırda İslam Tarihine Kazandırdığı Bir Şahsiyet: Ömer Hayyam

Authors : Menderes COŞKUN

Pages : 1-16

View : 12 | Download : 5

Publication Date : 2013-05-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bugün insanlar, Ömer Hayyam’ın 12. asırdan beri İranlılar ve Osmanlılar tarafından bilindiğini zannetmektedirler. Haddizatında İranlılar, Türkler ve diğer milletler, Hayyam’la ilgili hemen bütün bilgilerini, 19. ve 20. asır Oryantalistlerine borçludurlar. 19. asırda Gerald Fitz adlı bir İngiliz şairi Oxford’da Hayyam’ın Farsça rubailerini bulmuş, onları İngilizceye tercüme etmiştir. Sonra Hayyam’ın şiirleri birçok Avrupa diline çevrilmiştir. Hayyam kısa sürede bütün Avrupa’da ve Amerika’da bilinen ve hayran olunan bir şair haline gelmiştir. Londra’da Ömer Hayyam Kulübü kurulmuştur. Bu kulubün üyeleri Hayyam’ı kendi peygamberleri olarak görmüşler ve komik bir ciddiyetle Hayyam için ayinler yapmışlardır. Şiirlerinde ayyaşlığı ve dinsizliği telkin eden Hayyam, bütün dünyaya özellikle de Müslümanlara örnek tarihi bir şahsiyet olarak sunulmuştur. Ancak o dönemde İslam âleminde başta İran şahı olmak üzere Hayyam’ı bilen bir kişi bulmak çok zordur. Batılılar yoğun bir çalışmayla Hayyam’ı önce İslam tarihine bağlarlar, sonra da kendi yandaşları vasıtasıyla Osmanlılara tanıtırlar. Hayyam’ı Türklere, ateist Abdullah Cevdet, Zerdüşperest Hüseyin Daniş, Frenkmeşrep Hüseyin Rifat ve filozof Rıza Tevfik tanıtmıştır. Hayyam’la ilgili yapılan bütün bu organize çalışmalarda oryantalizmin izlerini görmemek mümkün değildir. Bu yazıda Hayyam’ın 19. asırda Londra’da bulunma ve bütün dünyada meşhur edilme süreci ele alınacaktır. Onun tarih sahnesine çıkış hikâyesini çözebilenler, Oryantalizmin tarih ve toplum mühendisliğinin boyutlarını kısmen sezebilirler ve o dönemdeki Wellington House faaliyetlerini daha iyi anlayabilirler.
Keywords : Ömer Hayyam, Oryantalizm, kaynak tenkidi, Fitz Gerald, sahte eser, Fars edebiyatı, rubai