Şer‘iyye Sicillerine Göre XIX. Yüzyılın İlk Yarısındaki Osmanlı-Rusya İlişkilerinin Kıbrıs’a Yansıması: Konsoloslar, Tüccarlar ve Ticaret

Authors : Celâl ERDÖNMEZ

Pages : 139-164

Doi:10.35237/sufesosbil.560726

View : 12 | Download : 7

Publication Date : 2019-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Osmanlı Devleti ile Rusya’nın XIX. yüzyılın ilk yarısındaki uluslararası ilişkileri ticaret ve konsolosluk kurumu etrafında incelendi. Çalışmanın amacı iki devlet arasındaki kırılgan siyasî, askerî ve diplomatik ilişkilerin bir Doğu Akdeniz adası olan Kıbrıs üzerindeki ticarî tesirlerini tespit etmektir. Bunun için konsolosluk faaliyetleri ve ticarî ilişkilerin incelenmesi tercihen seçildi. Konu, Osmanlı Arşivi vesikaları ile Kıbrıs arşivlerindeki Şer’iyye Sicilleri’nde yer alan belgelere istinaden incelendi. Çalışmanın sonunda; Rusya tüccarlarının Kıbrıs’ta iki devlet arasındaki anlaşmalar çerçevesinde ticaret yaptıkları, yüzyılın başındaki savaşların Osmanlı Devleti tarafından üretilen resmî evrakın yazım üslubuna olumsuz ifadelerle yansıdığı ve sıcak savaş dönemlerinde Kıbrıs’ta fiyat dalgalanmaları olduğu görüldü. 1821 yılında başlayan Mora isyanında Rusya Konsolosluğu`nun Rumlara destek vermesi sebebiyle ilişkiler dondurulmuştur. Barış dönemlerinde ise Rusya tüccarları ve konsolosları Kıbrıs’ın taşra köylerindeki yerli halk ile de temasta bulunmuştur. Tanzimat devri başlarından itibaren konsolosların adadaki muhassıllarla işbirliği yaptıkları, bu vesileyle iltizam işlerinin işleyişine müdahale imkânı kazandıkları ve mültezimler aleyhinde ada yöneticileri üzerinde baskı kurdukları görülmektedir. Osmanlı Devleti’nin İngiltere’ye 1838 yılında Balta Limanı Ticaret Antlaşması’yla verdiği hakların İngiltere tüccarlarına sağladığı tekel statüsünü kırmak amacıyla, Rusya tüccarlarına vergi ödemeksizin Osmanlı ülkesinden ihracat yapma imkânı sağlanmıştır. Bu dönemin en belirgin dış politika eylemi olan büyük devletlerin arasında denge kurma siyaseti, genelde Osmanlı ülkesi, özelde Kıbrıs adasında Rusya’ya ihracat gümrüğü rejiminde avantajlar sağlanması suretiyle ticari olarak da uygulanmıştır.
Keywords : Rusya, Osmanlı Devleti, Kıbrıs, Konsolos