Şadırvan Mimarisinin Tarihsel Süreci Bağlamında Abdest Alma Mekânları Üzerine Bir Araştırma

Authors : Hüseyin ULUSOY, Erdem KÖYMEN

Pages : 276-291

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2022-05-02

Article Type : Research Paper

Abstract :“Su” öğesinin İslamiyet’te kazandığı önemden dolayı İslam tarihinin her döneminde su için özel yapılar inşa edilmiştir. Bu yapıları genel olarak “çeşme”, “sebil” ve “şadırvan” olarak özetlemek mümkündür. Bu yapılardan özellikle şadırvanların cami ve mescit gibi dini yapılarda “abdest alma” işlevi için inşa edildiği söylenebilir. Şadırvanların yanında son yüz yıl içinde “şadırvan” olarak isimlendirilmeyen ancak abdest alma işlevini içeren “abdest alma mahalleri” de inşa edilmiştir. Bu çalışmada öncelikle, tüm abdest alma işlevi taşıyan mekân ve yapılar, “abdest alma yapıları” şeklinde ifade edilmiş ve bu kavram altında tanımlanmıştır. Sonrasında abdest alma yapılarının ortak ve genel mimari özellikleri ve antropometrik verilere göre ergonomik parametreleri çeşitli örnekleriyle birlikte incelenmiştir. Arkasından, bu yapıların güncel kullanıcı sorun ve şikâyetlerini tespit etmek amacıyla üç yüz seksen dokuz kişi üzerinden bir anket uygulaması yapılmıştır. Bunun yanında ülkemizdeki abdest alma yapısı inşaatlarının güncel durumunu ve bu yapıların üretim stratejilerini araştırmak için Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı olan İnşaat ve Emlak Dairesi Başkanlığı ile mülakat yapılmıştır. Anket ve araştırmalar sonucunda abdest alma yapılarının “İşlev” ve “ergonomi” temelli güncel bir mimarlık problemi taşıdığı görülmüştür. Makalede özgün bir eğilimle abdest alma yapılarının alt bileşenlerine inilerek bu bileşenler için matematiksel değer aralıklarının arayışına gidilmiştir. Sorunsaldan hareketle, çözüme yönelik düşüncelerin bilimsel bir çerçevede paylaşıldığı çalışmada, bu yapıların üretimi için tasarımsal parametre ve standart üretme fikri gündeme getirilmiştir.
Keywords : Abdest, Abdest alma yapıları, Kullanıcı problemleri, Tarihi Şadırvanlar, Ergonomi