Hıfzî’nin 16. Yüzyılda Yazdığı Atasözleri Derlemesi: Manzûme-i Durûb-ı Emsâl

Authors : Mehmet ÜNAL

Pages : 101-126

View : 11 | Download : 3

Publication Date : 2015-10-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebiyatımızda nasihat vermenin en önemli yollarından birisi atasözü ve deyimlerdir. Hem nazımda hem de nesirde daima revaçta olan bu mahsuller Klasik edebiyatımızda Durûb-ı Emsâl-i Osmânîye olarak anılmaktadır. 15. yüzyıldan sonra pend ve mesel terimleri ile yazılı kaynaklarımızda görülmeye başlanmıştır. Mesel ve darb-ı mesel Osmanlı Türkçesi’nde zamanla atasözünün yerine geçmiştir. Bundan dolayı el yazması ve matbu birçok atasözü mecmua ve risâlelerde darb-ı meselin çoğul şekli olan durûb-i emsâl terimine rastlanmaktadır. Osmanlı döneminde çok yaygın olan atasözü kullanma geleneği, günümüzde bilhassa gençler arasında fazla rağbet görmemektedir. İlk örneklerine Orhun Yazıtları\`nda rastladığımız “sav, mesel, darb-ı mesel, tabir” diye adlandırılan atasözleri ve deyimler; her zaman milli kültürümüzün, edebiyatımızın, dilimizin temellerini oluşturmaktadır. Geniş Osmanlı coğrafyasında ve Türklerin yaşadığı her yerde dilden dile dolaşan binlerce atasözü ve deyim edebiyat ve dil araştırmacılarına malzeme teşkil etmiş; bunların üzerinde birçok araştırma ve çalışmalar yapılmıştır. Bu araştırmada Kanuni Sultan Süleyman zamanında yaşadığı kabul edilen divan şairi Hıfzî’nin, Marmara Üniversitesi Yazma Eserler Kütüphanesi 12182 numarada kayıtlı olan “Manzûme-i Durûb-ı Emsâl” adlı eserinin transliterasyonu yapılarak edebiyat âlemine kazandırılmak istenmiştir. Toplam yirmi beş sayfadan meydana gelen bu eserde Hıfzî, kendi dönemine gelinceye kadar halk arasında sıkça kullanılan atasözlerini bir araya getirmiştir. Atasözlerindeki 16. yüzyıl ile günümüz kullanımları arasındaki farklar ve değişikliklere kısaca örneklerden hareketle değinilmiştir.
Keywords : Hıfzî, Atasözü, Darb ı Mesel, Durûb ı Emsâl, Nasihat