الكلماتُ المستعملة التي أعتبرها الخليلُ مهملةً

Authors : Ahmet KASAP

Pages : 51-62

View : 12 | Download : 9

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma mühmel lafızları konu edinmektedir. Mühmel lafızlar iki kısımdır. Birincisi Halil el-Ferâhidî’nin ma’kûm olarak isimlendirdiğidir ki Arap dilinde sâd ile dâd harfinin bir kelimede kullanılması buna örnektir insert ignore into journalissuearticles values(Arap dilinde böyle bir kelime yoktur);. Zira böyle bir kelime Arap fonetiğinin aykırıdır ve harfleri arasında tenâfür insert ignore into journalissuearticles values(aykırılık); vardır. Bu nedenle Araplar bu kısım iştikâkı terk etmişlerdir. İkinci kısım ise Arapların kendisine bir anlam yüklemediği halde iştikâk-ı kebîr teorisinden kaynaklanandır. Bu teori kelimenin kök harflerinin taklîbi yani çevrilmesi ile olur. Bunun neticesinde bir kelimeden birçok kelime meydana gelmektedir. Söz konusu taklîb sonucu ortaya çıkan kelimelerin bir kısmı mühmel bir kısmı müstâmeldir insert ignore into journalissuearticles values(Arap dilinde kullanılmaktadır);. Bu yöntem el-Halîl’in icadıdır. Ayrıca o, sözlüğünü bu temel üzerine yapılandıran ve lugatte mühmel ile müstâmeli ilk ortaya koyan kişidir. Bu çalışma el-Halîl’in ortaya koyduğu mühmel kelimelerin Arap dilinde kullanıldığını ispat etmektedir. Sözü geçen mühmel kelimelerin bir veya birden çok anlamı vardır. Çalışma esnasında Arap sözlüklerine müracaat edilerek sözü geçen mühmel kelimelerin anlamları açıklanmıştır. Halîl’in mühmel olduğunu söylediği halde müstâmel olan kelimelerin Arap dilinde bulunmasının sebebi iştikâk-ı kebîrin matematiksel yöntemi olabilir. Nitekim bu yöntemle kelimeler türetilmektedir. Halîl b. Ahmed bunları belirleyememiş ve semâ aracılığı ile anlamlarını açıklayamamıştır. Çalışma sonucunda Halîl’den sonra gelen sözlük yazarlarının farklı zamanlarda ortaya koydukları eserlerle mühmel kelimelerin Arap dilinde kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Keywords : Arap Dili, el Halîl, İştikâk I Kebîr, Mühmel, Müstemel