Türk Milliyetçiliğinde Din Olgusu: Seyyid Ahmet Arvasi Örneği

Authors : Furkan Ersoy, Kemaleddin Taş

Pages : 5-22

View : 66 | Download : 50

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Milliyetçilik kavramının ne zaman ortaya çıktığı ile ilgili birçok farklı görüş mevcuttur. Bazı sosyolog ve tarihçiler milliyetçilik kavramının milletlerle birlikte ortaya çıktığını savunmaktadır. Bu görüşten hareketle milliyetçiliğin tarihi aslında insanlığın tarihidir demek mümkündür. Avrupa’da Hristiyan dünyasında yaşanan şiddetli mezhep savaşlarıyla başlayan süreç, zamanla ulus-devlet sistemine giden yolun kapılarını açmış ve eskiden büyük çoğunluğu din ve mezhep birliği çatısı altında kenetlenen Avrupa toplumları artık kendi etnik kökenlerine ait yeni devletler kurmayı amaç edinmişlerdir. Bu süreci destekleyen temel faktörlerden birisi de yükselen milliyetçilik ideolojisidir. Bugün anladığımız manada milliyetçilik, 18. yüzyılın ortalarında Avrupa’da ortaya çıkmış ve daha sonra etki alanı itibariyle dünyanın farklı coğrafyalarında yaşayan toplumlar arasında hızla yayılarak birçok millette karşılık bulmuş ve sonraki dönemlerde o milletlerin geleceklerine yön veren temel etkenlerden olmuştur. Milliyetçilik düşüncesi sonraki etkilerine bakıldığında Avrupa ve dünya tarihinde belirleyici rol oynamıştır. Bu düşüncenin etki gücünü arttırması ve toplumlar tarafından benimsenmesi sonucu dünya tarihine geçecek birçok olay meydana gelmiştir. Bu olaylardan bazıları, siyâsî, sosyolojik, bilimsel, teknolojik ve ekonomik etkilerine bakıldığında dünya ve insanlık tarihi açısından birer dönüm noktası niteliğindedir. Milliyetçilik düşüncesi tüm dünyayı etkilerken Türk milletinde de karşılık bulmuş ve Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde bu fikri benimseyen bazı fikir ve devlet adamları öncülüğünde Türk toplumunda belirgin şekilde etkisini hissettirmiştir. Daha sonra Cumhuriyet döneminin ilk yıllarından günümüze kadar uzanan süreçte hem siyasi hem de sosyolojik bağlamda belirleyici faktörlerden biri olarak kendini göstermiştir. Türk milliyetçiliği, Osmanlı’nın son dönemlerinde başlayan tarihsel yolculuğunda ideolojik anlamda birçok değişim ve dönüşüme uğramış ve süreç içerisinde bu değişim ve dönüşümlerin öncülüğünü yapan ilim ve fikir adamlarının geçişine sahne olmuştur. Milliyetçilik ideolojisini benimseyen isimlerin birçoğu bu düşünceye kendi yorumlarını katmış ve bunun bir sonucu olarak farklı milliyetçilik anlayışları ortaya çıkmıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında dönemin şartları gereği ulus-devlet modelini destekleyecek tarzda bir milliyetçilik anlayışı ortaya çıkmış ve bu bir devlet politikası haline getirilerek uzun yıllar etkin bir biçimde her alanda uygulanmıştır. Daha sonra Türk milletini ırk üstünlüğü düşüncesinden yola çıkarak soy birliği çatısı altında toplamayı hedefleyen bir milliyetçilik anlayışı ortaya çıkacaktır. Ancak bu anlayış toplumda çok fazla karşılık bulamayacak, zamanla ülkedeki sosyal ve siyâsî şartların değişiminin de etkisiyle milliyetçilik düşüncesi daha muhafazakâr bir yapıya bürünecek ve milliyetçilik ile din kavramını bir araya getirerek çok daha geniş kitlelere hitap edecektir. Bu makalede, milliyetçiliği ırk üstünlüğü veya soy birliği temelinde değerlendiren anlayışlardan farklı olarak Türk milliyetçiliğinin merkezine dini yerleştiren ve bu iki kavramı yan yana getirerek kapsamlı bir şekilde yorumlayan, buradan hareketle Türk milliyetçiliğinde yeni bir paradigma ortaya koyan ve bunu da Türk-İslam Ülküsü olarak tanımlayan Seyyid Ahmet Arvasi’nin, Türk milliyetçiliği anlayışında dinin konumu ve etkisi ele alınacaktır.
Keywords : Millet, Din, Milliyetçilik, Türkçülük, İslam, Seyyid Ahmet Arvasi