Arap Şairi Mütenebbî’nin İlk Şiirlerindeki Edebi Sanat Düzeyi Üzerine Eleştirel Bir Okuma

Authors : Adnan Arslan

Pages : 264-284

View : 65 | Download : 59

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Abbasi dönemi Arap şiirinin öne çıkan ismi Mütenebbî’nin (ö. 354/965) çocukluk ve erken gençlik döneminde söylediği şiirlerinin edebi sanatlar açısından eleştirisi amaçlanmıştır. Bu suretle, Mütenebbi’nin gençlik yıllarında edindiği deneyimlerin ve duyguların şiirlerine nasıl yansıdığı, onun dil, tema ve üslup kullanımının niteliği ve çağının kültürel ve toplumsal bağlamı içinde nerede durduğu, onun olgunluk öncesi şiirlerinde, önceki edebi mirasın ve diğer şairlerin etkileri gibi hususlar aydınlatılmak istenmiştir. Makalede, Mütenebbi\'nin gençlik yıllarındaki şiirlerinin onun olgunluk dönemi eserlerine nasıl bir temel oluşturduğu ve onun edebi gelişimine nasıl katkı sağladığı incelenmiştir. Mütenebbî üzerine yapılan akademik çalışmaların büyük çoğunluğunun olgunluk öncesi döneme çok eğilmediği görülmektedir. Hâlbuki şairin çocukluk ve erken gençlik döneminde kaleme aldığı şiirlerin de sanatsal açıdan kritiğe değer yönleri olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla bu nokta, çalışmanın önem ve özgünlüğünü teşkil etmektedir. Çalışmada yöntem olarak içerik analizi benimsenmiştir. Buradan hareketle önce şiirlerin beyan sanatları açısından tahlili yapılmıştır. Şairin özellikle başarılı bulduğumuz istiare ve teşbih uygulamaları seçilmiş ve bu beyitlerin şerhleri üzerinden edebi sanatlar incelenmiştir. Çalışmanın eleştirel yönünün ön plana çıkarılması amacıyla şairin başarısız bulunan istiare ve teşbih örneklerinin kritiği yapılmıştır. Görüldüğü kadarıyla Mütenebbî’nin bu dönemde söylediği şiirlerinde olgunluk döneminde yakaladığı seviyeyi aratmayacak nitelikte ifade biçimleri bulunmaktadır. Çalışmada örneklerine yer verdiğimiz bu beyitlerde şairin edebi bir dehaya sahip olduğunun alamet ve işaretleri kendini güçlü bir şekilde hissettirmektedir. Şair, bu sanatları başarılı bir şekilde kullanmakla soyut kavramlar ve duyguları somut bir şekilde ifade eder, okuyucunun duygusal dünyasına dokunur. Şairin başarılı bulduğumuz istiare örneklerinde, derinlikli ve katmanlı anlamlar saklıdır. Bunun dışında bazı teşbih ve istiare örneklerinde de şairin henüz olgunluğa ermediğini gösteren zayıf, niteliksiz ve edebi duyarlılığı rahatsız edecek türden ifadeleri vardır. Çalışmada şairin bu döneme ait şiirleri; tehallus, hüsn-ü hatime vb. sanatlar açısından da incelenmiştir. Şair, Arapların diğer milletlerin felsefi birikim ve kültürel miraslarından etkilendiği bir dönemde yaşamıştır. İşbu etkinin şairin erken dönem şiirlerinde felsefî ve hikemî eğilimin şeklinde tezahür ettiği tespit edilmiştir. Bu türden beyitler çalışmada ayrı bir başlık halinde incelenmiştir. Mütenebbî’nin olgunluk dönemi şiirlerine kıyaslandığında oldukça yetersiz ve başarısız bulduğumuz beyitleri müstakil bir başlık altında ayrıca ele alınmıştır. Çalışmada geniş bir şekilde yer verdiğimiz diğer bir başlık altında şairin abartılı anlatımları incelenmiştir. Burada şairin abartılı anlatımlarda epey bir aşırıya kaçmaya çocukluğundan itibaren yatkın olduğu düşüncesini uyandıran beyitler üzerinde durulmuştur. Çalışmanın en önemli bulgularından birisi olarak şu tespit edilmiştir ki Mütenebbî, küçüklüğünden itibaren büyük bir şair olacağının farkındadır. İçindeki edebi melekenin bilincinde olmuş ve pek çok şiirinde megaloman düzeyde iftihar etmekten kendini alamamıştır. Buradan hareketle, şairin kendi benliğini bu derecede yüceltmiş biri olarak edebi hayatına başladığı ve aşırı özgüvenin verdiği motivasyonla en iyi şair olma potansiyelini sonuna kadar zorladığı söylenebilir.
Keywords : Arap dili belagati, Arap şiiri, Mütenebbî, Abbasi şiiri, Methiye