İbn Hacer el-Askalânî’nin “Fethu’l-Bârî bi-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî” Adlı Eserinin Edebî Üslup Açısından İncelenmesi

Authors : Nafiz Bayrakcı, Ramazan Kazan

Pages : 98-116

View : 46 | Download : 50

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kur’an-ı Kerim kendisine indirilen, onu beyan ve tebliğ eden Hz. Peygamber’in (sav) hadislerinin de ayrı bir önemi vardır. Bu bakımdan o, hayatta iken sözlerinin bazıları ezberlenmiş, verilen izinle az kısmı yazıya geçirilmiş ve mana ile rivayeti gerçekleşmiştir. Hz. Peygamber’in (sav) bu özelliğinden dolayı hadislerin doğru anlaşılması önem arz etmiş böylece hadis ilmi ihdas edilmiştir. Hadis âlimleri, Hz. Peygamberin söz, fiil ve takrirlerinin/onaylarının doğru anlaşılması için hadis ilmine önem vermiş, geliştirdikleri özel bilimsel metotlarla incelemelerde bulunmuşlardır. Hicrî üçüncü asırda yazılan ve Kur\'an-ı Kerim\'den sonra ikinci derecede İslam ilimlerinin kaynağı kabul edilen Sahih-i Buhârî, İslam medeniyetinin ilk devrelerinin ürünüdür. Böylesine önem atfedilen bir eser üzerinde özellikle hicri 9, miladi 15. asırda pek çok şerh çalışmaları yapılmıştır. Sahih-i Buhârî’ye şerh yazan alimlerden biri de İbn Hacer el-Askalânî (ö. 852/1449)’dir. Müderrislik, vaizlik, müftülük ve kadılık gibi görevler yapan ve kendisine “Emîrü’l-mü’minîn fi’l-hadîs” unvanı verilen İbn Hacer’in (ö. 852/1449) en önemli çalışmaları Buhârî’nin el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’iyle ilgili olanlardır. İbn Hacer\'in (ö. 852/1449) Fethu\'l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî’ adlı eseri, diğer şerhler arasında öne çıkmıştır. İbn Hacer (ö. 852/1449) eserinde, Sahih-i Buhârî’nin hadislerini kıraat, lügat, fıkıh, kelam, nahiv, sarf ve belâgat ilimleri çerçevesinde incelemiştir. Farklı kaynaklardan yararlanarak kendinden önceki alimlerin görüşlerini de dikkate alıp belli bir metot ve üslup kullanarak hadisleri şerh etmiştir. Müellif, evvela hadisin senedinde geçen ve gerekli gördüğü râvîlerin isimlerinin okunuşu ve kim olduklarıyla ilgili bilgiler vermiştir. Daha sonra, ele aldığı hadisin, kitap ve bâb başlığı ile uyumu hakkında değerlendirmelerde bulunmuş, bu konuda yapılmış olan itirazlar varsa onlara cevaplar vermiştir. Müellif, hadiste geçen kelimeleri tartışma üslûbuna ağırlık vererek şerh etmenin yanında, istifade ettiği birçok kaynaktan da alıntı yaparak açıklamaya çalışmıştır. İbn Hacer, kelimeleri sarf ve nahiv kaidelerine göre değerlendirmiştir. Müellif, şerh ettiği kelimelerin okunuşlarını belirtmiş hem sözlük hem de terim manalarını zikretmiş aynı zamanda kelimenin farklı manalarını, Kur’an ayetlerinden deliller getirerek açıklamıştır. Yine hadisin sıhhat derecesini belirtmiş hem şerh etmiş olduğu Sahih-i Buhârî’de hem de diğer hadis kaynaklarında yer alan rivayet farklılıklarına da değinmiştir. İbn Hacer, hadiste geçen kelimeleri ve cümleleri, meânî, beyân ve bedi’ ilimleri açısından da incelemiştir. Ayrıca İbn Hacer, farklı üslûplara da başvurmuştur. Üslûp, yazarların aklındakini, yazıya aktarırken alıştığı tarzına denildiği gibi kendine özgü yazılı ve sözlü anlatım tarzı diye tarif edilir. Üslûp, İlmî, hitâbî ve edebî diye üç başlık altında incelenmektedir. Özellikle çalışmada, İbn Hacer’in Fethu\'l-Bârî’de kullandığı üslûp özellikleri ve başvurduğu belagat sanatları sistematik bir şekilde tahlil edilmeye çalışılmıştır. İbn Hacer’in kullandığı üslubu tetkik ve tahlil edip örneklendirmeye odaklanılmıştır. Çalışmada, makale sınırları çerçevesinde adeta tüm eserin üslubunun bir özeti mahiyetinde olan ilk hadisin şerhindeki üslup dikkatlere sunulmuştur. Daha geniş bilgi ve araştırma sonuçları yüksek lisans tez çalışmasına bırakılmıştır.
Keywords : Arap Dili ve Belagati, İbn Hacer, Fethu\'l bârî, Belagat, Üslûp, Edebî Üslûp