CELÂLEDDİN ED-DEVVÂNÎ’NİN KELÂM SİSTEMİ

Authors : Mustafa AKMAN

Pages : 53-99

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2017-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Karakoyunlu ve Akkoyunlu devletleri zamanında yetişip önemli görevler üstlenen Devvânî, aynı zamanda Osmanlı kelâm düşüncesinin şekillenmesinde de etkili olan mühim kelâmcılardan biridir. Felsefe ile din arasında temelde bir uzlaşı kurma çabasında olduğu görülen Devvânî’nin en mühim hedefinin, felsefeye itibar kazandırmak olduğu anlaşılmaktadır. Sühreverdî’nin işrâk, İbn-i Arabî’nin vahdet-i vücûd ve Tûsî’nin ahlâk felsefesinden istifade etmiş olan Devvânî, bunlardan özellikle İbn-i Arabî’ye daha çok ilgi duymuştur. Öte yandan Meşşâî ve İşrâkî terminolojiyi birlikte kullanan Devvânî, benimsediği sudûr nazariyesini kurgularken hem İslâm Meşşâîlerinin hem de İşrâkîlerin bu yöndeki yaklaşımlarını birleştiren bir tutum sergilemiştir. Devvânî, felsefe ile tasavvuf arasında tam bir ahenk bulmaktadır. Bu itibarla bir yandan meşhur bir kelâmcı ve felsefeci, diğer yandan ise tasavvufla ilgilenen birinin düşüncelerinde tenakuzu atlayan çok iyi bir seçmeci insert ignore into journalissuearticles values(eklektik); olması gerekir. Ne var ki Devvânî’nin eserlerinden böyle bir tutumunun varlığı fark edilememiş, aksine birçok düşüncesini birbiriyle ilişkilendirmeden bıraktığı görülmüştür. Devvânî temel kelâmî konuların hemen tamamında Eş’arî söylemi esas almıştır. Hemen her eserini kelâmî, felsefî ve tasavvufî bir zemine oturtmaya çalışan Devvânî, kelâmdaki şerh ve hâşiye geleneğinin zirve ismidir. Bu dönemde kelâm ilmi gerileme dönemine girmiş buna karşın tasavvufî düşünce felsefeleşerek geniş bir çevre bulmuştur. İşte görebildiğimiz kadarıyla Devvânî, tam da bu çevreye mensup bir kelâmcı gibi durmaktadır.
Keywords : Celâleddin ed Devvânî, Kelâm, Eşarî, Felsefe, Tasavvuf