Marife Gelen Müsnedün İleyh ve Müsnedin Semantik Boyutu (Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî’nin Miftâhu’l-ʿulûm Adlı Eseri Bağlamında)

Authors : Tahsin YURTTAŞ

Pages : 461-487

Doi:10.47424/tasavvur.1096159

View : 15 | Download : 4

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Arapçada cümle telifi isnad olgusu ile açıklanır. İsnad, cümlenin temel ögelerini birbirine bağlayan, lafzen görünmeyen bir bağdır. İsnadın tarafları olan müsnedün ileyh ve müsned, bir cümlenin asgari iki temel rüknüdür. İlki, hakkında yargıda bulunulan, ikincisi ise yargının kendisidir. Bir cümlenin temel ögeleri olan mübtedâ ya da fail, müsnedün ileyhe; haber ya da fiil ise müsnede karşılık gelmektedir. Cümlede bu ögelerin -nekreye nispetle- marife olarak gelmesi cümlenin anlamını değiştirmektedir. Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 626/1229);, çeşitli şekillerde marife olarak gelen müsnedün ileyhin tahsis, cins, tekit, ahd gibi vurgulu anlamlar kattığını ve cümlenin anlamsal yorumunu etkilediğini ifade eder. Sekkâkî’de marife gelen sözdizimsel yapı, bağlamsal durumu açıklarken, bağlam da sözdizimsel yapıyı belirleyebilmektedir. Dolayısıyla sözdizimsel yapı ile bağlam durumunun etkileşimi, birlikte cümlenin anlamını tayin etmektedir; fakat bağlamsal durum, anlamı belirlemede daha etkilidir. Müsned ve/veya müsnedün ileyhin, zamir, alem, ism-i mevsûl, ism-i işâret, harf-i tarif veya izâfetle gelmesi semantik açıdan cümlenin anlamını belirler. Müsnedün ileyhin -istisnai olarak- nekre geldiği durumlarda marife halindeki çoğu anlam görülmez. Sonuç olarak isnadın bir ve/veya iki tarafının marife bir isim olarak gelmesi, cümlenin anlamsal yorumunu değiştirir ve bu türde bir isnad, muhtelif belâgî nükteler için kurulur.
Keywords : Arap Dili ve Belâgatı, Müsned, Müsnedün ileyh, Marife, Sözdizim, Bağlam, Anlam