Erken Dönem Kûfe’de Mescidlerin Fıkıh Tedrisatındaki Yeri ve Önemi

Authors : Abdullah ÖNDER

Pages : 113-144

Doi:10.47424/tasavvur.1244385

View : 79 | Download : 72

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm tarihi boyunca cami ve mescidler müslümanların hem ibadetlerini ifa ettikleri hem de ilmî faaliyetlerini icra ettikleri mekânlardan biri olmuştur. Bu anlamda İslâm kültür tarihinde müslümanlar medreselerin yaygınlaşmasına kadar Kur’an, tefsir, hadis ve fıkıh gibi ilimleri çoğunlukla bu mekânlarda öğrenmişlerdir. Özellikle müslümanların Mekke’den Medine’ye hicretleriyle birlikte burada inşa ettikleri Mescid-i Nebevî tam bir ilim merkezi haline gelmiştir. Bunda Ashâb-ı Suffe denilen kimselerin büyük payı vardır. Çünkü bunlar burayı hem barınak hem de okul olarak kullanmışlardır. Mescid-i Nebevî’nin bu fonksiyonu daha sonra inşa edilmiş Kûfe gibi şehirlerin mescidlerini etkilemiştir. 17/638 yılında Kûfe şehrinin kuruluşuyla birlikte şehrin merkezinde ve mahallelerinde mescidler inşa edilmiştir. Çeşitli vesilelerle buraya gelen sahâbe bilgi birikimlerini buradaki mescidlerde halka aktarmışlardır. Böylece Kûfe’deki mescidler ilk zamanlarında sahâbenin İslâmî ilimlere dair bilgilerini aktardıkları merkezler olmuştur. Zamanla bu mescidlerde çeşitli ilim halkaları kurulmuş, kurulan bu halkalarda âlimler kıraat, tefsir, hadis ve fıkıh birikimlerini sonraki nesillere aktarmışlardır. Özellikle bu mekânlardaki fıkıh halkalarında birçok önemli fakih yetişmiştir. Alkame b. Kays, Mesrûk b. Abdurrahman insert ignore into journalissuearticles values(el-Ecda‘);, Esved b. Yezîd, İbrâhim en-Nehaî, Hammâd b. Ebî Süleyman, Ebû Hanîfe, Süfyân es-Sevrî, Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed gibi fakihler bunlardan bazılarıdır. Bu önemli fakihlerin fıkıh birikimlerini çoğunlukla Kûfe’deki mescidlerde edinmiş olmaları ve bunlardan bazılarının ise Hanefî mezhebinin oluşumunda önemli katkılarının olması, söz konusu mekânlardaki fıkıh tedrisatının nicelik ve niteliğini önemli kılmıştır. Neticede birçok fakihin yetişmesinde mekân hizmeti sunması açısından Kûfe’deki mescidlerin önemli rolünün olduğu görülmüş ve bu mekânların bu husustaki fonksiyonu çalışma konusu edilmiştir. Böylece bu çalışma cami ve mescidlerin tarihsel süreçteki fonksiyonunu sınırlı da olsa gün yüzüne çıkarmayı amaçlamaktadır.
Keywords : İslam Hukuku, Fıkıh, Tedrisat, Mescid, Kûfe